Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Áłtsé biba’ dooleeł ’áko shį́į́ ’índa nihił dah adidoolwoł.

first 3.for will until then only 1.with start 3-drive.F

-k’eh

-na’

Abínídą́ą́’ kintahgóó dah didoohkah.

morning-past town-GÓÓ up start-3pl.go.F

bik’ídadidoohdis

pl-3DO-2dpl-wrap.it.around.it.F

bik’ídazhdidis

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.I

bik’ídazhdidoodis

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.F

Bilagáana ła’ níhit’ááh dookah jiní.

Anglo some 1Pl-close.to 3-go.Pl.F 4-say.NI

Ch’ééh déyáago hooghangóó nááshdááł.

in.vain 1-go.sg.P-GO home-to 1-return.Prog

Ch’ééh jiyáání hooghangóó dah dii’ą́ągo shee nahóółtą́.

watermelon home-toward up 3-1-move.SRO.P 1-with area-rain.P

Chidí nidabinóołtłáád.

car pl-3-2dpl-stop.O

Chidíísh bee hólǫ́ doodago ni daats’í chidí nee hólǫ́?

car-Q 3-with 4-exist.N or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI

Dibé yah ánáádanołkaad!

sheep inside semelit-pl-2pl-gather.I

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

didínóołkał

3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).F

Díí tsin ’ał’oh neel’ą́.

this stick RECIP-less.than 3-reach.NP

Doo choshijooł’į́į́’ le’ ’át’éégóó sh hóyéé’.

NEG 3-1-make.use.O proof.against-NEG 1-with lazy.NI

Gohwééh ła’ shaa níkaah.

coffee some 1-to 2-give.OC.I

Gowééh ła’ ’ádá dooshkááł laanaa.

coffee one for.self pl.3-1-handle.OC.O wish

haa nízahdę́ę́’ hoolzhiizh

Haaʼí lá áshį́į́h nííníʼą́?

where-Q salt 3-2-handle.SRO.P

hadazhneeshchaad

pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).P

hahgo

haołgéésh

3DO-2dpl-cut.it.out.I

hááji

Háíshą’ tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

Háá’íshą’. ’Ákǫ́ǫ́ dílyeed!

what-Q there 2-run.F

Jáanísh naalnish?

John-Q 3-work.I

jidíníłkaad

3DO-4-start.to.herd.them.(animals).I

Jáan biʼdizhchínéejįʼ ʼanááhoolzhiizh. Tįʼ bá daʼdiidįį́ł.

John 2-birth-up-to again-area-arrive.P let's.go 3-for pl-2-eat.F

Kin Łánídiísh ’éí doodago Bee’eldííldahsinildi daats’í naniná?

Flagstaff-at-Q TOP or Albuquerque-at perhaps 2-go.around.CI

Mósí yázhí bimá yits’ą́ą́’ yóó’ííyá.

kitten 2-mother 3-from away-3-go.P

Nahółtą́ą́’ laanaa t’óó daniidzin.

rain hope just pl-3pl-want.O

Nichidí lá háadi nííníłbą́ą́z?

2-car Q where-at 3-2-park.P

nidaohłé

pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nishą́? Náádilyeed ho’dooniid.

2-Q It. 2-run 3-2-said.P
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.NI later one again-3-1-buy.F

Shitsili tsin ła’ nieidiitą́ii’ łeechą́ą́’ii’ łéi néídiiłhaal.

1-little.brother stick 3-3-pick.up.P-and dog INDEF 3-3-hit.P

Shizhé’é bichíditsoh yaa naashnish

1-father 3-truck-large on.it 3-3-worked.P 1-father 3-truck-large on.it 3-3-worked

T’ah ’ałk’idídą́ą́’ t’áá neesh’į́į́ ńt’éé’.

still quite.long.ago just 2-1-see.P past

t’áá

T’áá ká dibe łá yóó’ ’ajónííł

Neg sheep some 4-lose.O

Yadiizíní bigháníshgéésh.

can 3-through-1-cut.open.I

yiishgish

3DO-1-make.one.cut.in.it.I

yik’ídéididis

pl-3DO-3dpl-wrap.it.around.it.I

Yiską́ągo naaltsoos naa deesh’ááł.

tomorrow book 2-for 1-move.SRO.F

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

Yéego nihee nahóółtą́ągo yá’át’ééh doo yę́ę ’áko shį́į́ naadą́ą́’ dadinóosééł.

hard.GO 1pl-on 3-rain.P.GO 3-good future wish then maybe corn 3pl-grow.F

yíní’aal

3DO-2-chew.it.P

Ániid iiyą́ą́ ’áko ndi t’ah dichin nisin.

Recently 1-eat.P even then still 3-hungry 1-want.NI