A’o’naji
[[ʔaʔ.’naχi]]
pronombre
you (plural)
(Spanish) vosotros / ustedes
bookmark
Aja’n
[[ʔaʔχaʔn]]
demostrativo
this
(Spanish) esto / esta
bookmark
Ajlaj
[[ʔχ.’laχ]]
sustantivo
a type of oboe
(Spanish) chirimía
bookmark
Am
[[ʔam]]
sustantivo
spider
(Spanish) araña
bookmark
Aq’b’i’
[[ʔaʛ.’ɓiʔ]]
sustantivo
year
(Spanish) año
bookmark
B’itzayon
[[ɓit͡sajon]]
sustantivo
singer at religious ceremony
(Spanish) Cantor
bookmark
Ch’inky
[[t͡ʃ’i.’nkʲ]]
número
a little more
(Spanish) otro poco-
bookmark
Cha ale’x
[[t͡ʃa.’aleʔʂ]]
número
complete
(Spanish) completo-
bookmark
Cha’on
[[t͡ʃaʔon]]
verbo transitivo
hear
(Spanish) escuchar
bookmark
Chimb’il
[[t͡ʃim.’ɓil]]
sustantivo
Marimba sticks
(Spanish) Baqueta
bookmark
Eb’enj
[[ʔe.’ɓenχ]]
verbo transitivo
know
(Spanish) saber
bookmark
Eq’il
[[ʔeʛil]]
verbo transitivo
carry
(Spanish) llevar
bookmark
Ijaj
[ʔi.’χaχ]
sustantivo
seed
(Spanish) semilla
Speaker: Calixto Simon Perez
bookmark
Itzikj
[[ʔit͡sikχ]]
sustantivo inalienable
elder brother
(Spanish) hermano mayor
bookmark
Iwi kye tx’ya’n k’onti’l nkye oqelan
[[ʔiwi kʲe t͡ʂ’.’jaʔn k’ontiʔl nkʲe oqelan] ]
̃frase
yesterday the dogs were not running
(Spanish) ayer los perros no estaban corriendo
bookmark
Ja’
[[χaʔ]]
Adverbio de lugar
where
(Spanish) donde
bookmark
Jay xnaq’tzb’il
[[χaj ʂ.’naʛ.’t͡s’ɓil]]
sustantivo
School
(Spanish) Escuela
bookmark
Junabi’
[[χu.’naɓiʔ]]
adverbio de tiempo
last year
(Spanish) el año pasado
bookmark
Junjunaq
[[χun.’χunaq]]
número
one by one
(Spanish) uno por uno,
bookmark
K’onti’l te’
[[k’on.’tiʔl teʔ]]
frase
dull
(Spanish) sin filo
bookmark
K’ul
[[k’ul]]
sustantivo
plant
(Spanish) planta
bookmark
K’wa’l
[[k’waʔl]]
sustantivo
child
(Spanish) niño
bookmark
Kansan
[[kan.’san]]
verbo transitivo
kill
(Spanish) matar
bookmark
Kawlayon q’ij
[[kaw.’lijon ʛiχ]]
sustantivo
Religious society
(Spanish) Cofradía
bookmark
Kulin
[[ku.’lin]]
adjetivo
smooth
(Spanish) liso
bookmark
ky’ixel
[[kʲ’i.’xel] ]
sustantivo
Cultural heritage
(Spanish) herencia
bookmark
Kyan aj itzikj tzan nan
[[kʲan aχ tit͡sikχ t͡san nan]]
sustantivo inalienable
mother’s younger brother
(Spanish) tio (el hermano menor de su madre)
bookmark
Kyaqil e’l
[[kʲaqil.’eʔl]]
numero
every
(Spanish) cada vez
bookmark
Kyaqil txe’ ka’j
[[kʲaqil. ’t͡ʂeʔ. ’kaʔχ] ]
sustantivo
everyone
(Spanish) todo el mundo
bookmark
Kye ichan eqe kansan te saqb’alam
[[kʲe ʔit͡ʃan ʔeqeʔ kan.’san te saq.’ɓalam]]
frase
men killed the jaguar
(Spanish) hombres mataron el jaguar
bookmark
Kye tinch kansal kyiy
[kʲe tint͡ʃ kan.’sal kʲij]]
sustantivo plural
kingfishers
(Spanish) los martín pescador
bookmark
Lajuj kab’e’
[[laχuχ ka.’ɓeʔ]]
número
twelve
(Spanish) doce
bookmark
Majenayon jay
[[ma.’χena.’jon χaj]]
sustantivo
guest
(Spanish) Huésped
bookmark
Mos
[[mos]]
sustantivo
non-indigenous man
(Spanish) ladino
bookmark
Nq’ojin
[[n.’ʛoχin]]
verbo intransitivo
be angry
(Spanish) estar enojado
bookmark
Otzqilon
[[ot͡s.’qilon]]
sustantivo
wiseman
(Spanish) sabio
bookmark
Patz’an
[[pa.’t͡s’an]]
sustantivo
reed
(Spanish) caña
bookmark
Pelq’u’
[[pel.’ʛuʔ]]
verbo transitivo
push
(Spanish) empujar
bookmark
Pujpun
[[puj.’pun]]
verbo intransitivo
fly (v.)
(Spanish) volar (v.)
bookmark
Pujul alon
[[puʂul alon]]
verbo
To serve as midwife
(Spanish) Atender un parto
bookmark
Q’usal tze’
[[ʛusal t͡seʔ]]
sustantivo
moss
(Spanish) musgo
bookmark
Sanik
[[sa.’nik]]
sustantivo
ant
(Spanish) hormiga
bookmark
Sotz’
[[sot͡s’]]
sustantivo
bat
(Spanish) murciélago
bookmark
Tamoj
[[tamoχ] ]
sustantivo
pair, couple
(Spanish) pareja-
bookmark
Tetz k’onti’l xik xhchi’
[[tet͡s k’on.’tiʔl ʂik ʃt͡ʃ iʔ]]
frase
he did not eat fish
(Spanish) él no comió pescado
bookmark
Tjay anim
[[tχaj anim]]
sustantivo
Grave
(Spanish) panteón, tumba, nicho
bookmark
Tkanjin e’l
[[tkaχin.’eʔl]]
numero
four times
(Spanish) cuatro veces-
bookmark
Tolj
[[tolχ]]
verbo intransitivo
fall
(Spanish) caer
bookmark
Twi
[[twi]]
sustantivo pos
female
(Spanish) hembra
bookmark
Tx’emun
[[t͡ʂ’e.’mun]]
verbo transitivo
cut
(Spanish) cortar
bookmark
Txakuyon
[[t͡ʂa.’kujon]]
verbo
To decorate
(Spanish) Adornarlo
bookmark
Txatun
[[t͡ʂa.’tun]]
verbo transitivo
pour out
(Spanish) derramar algo
bookmark
Txil
[[t͡ʂil]]
sustantivo
cricket
(Spanish) grillo
bookmark
Tz’unun
[[t͡s’unun]]
sustantivo
hummingbird
(Spanish) colibri
bookmark
Tze’ mich noken tzan kye Aj q’ij oqxik kyqani’
[[t͡seʔ mit͡ʃ]]
sustantivo
Red beans used by shamans
(Spanish) Palo pito que usan los guias espirituales para hacer consultas
bookmark
Uk’an
[[ʔuk’aʔ]]
verbo transitivo
suck
(Spanish) chupar
bookmark
Xel qanlet tetz Ajq’ij ti’ tyab’il at.
[[ʂel qan.’let tet͡ʃa ajʛiχ tiʔ tjaɓil at] ]
verbo
To consult witch a diviner
(Spanish) hacer consultas con los ajq’ij (para saber que enfermedad tiene)
bookmark
Xjal
[[ʂχal]]
sustantivo
person (human being)
(Spanish) persona (ser humano)
bookmark
Xjal awal kjoj
[[ʂχal awal kχoχ]]
sustantivo
farmer
(Spanish) persona que siembra milpa
bookmark
Xlink’an
[[ʂlin.’k’an]]
verbo intransitivo
jump
(Spanish) saltar
bookmark
Xnenul
[[ʂne.’nul]]
sustantivo
watchman
(Spanish) guardián
bookmark
Xob’lal
[[ʂo.’ɓlal]]
verbo intransitivo
fear (v)
(Spanish) tener miedo (v)
bookmark
Ya’ aj tb’ayon twitz nan
[[jaʔ aχ tɓa.’jon twit͡s nan]]
sustantivo inalienable
mothers’ elder sister
(Spanish) tia (la hermana mayor de su madre)
bookmark
Yoq’ol xuj
[[joʛol ʂuχ]]
sustantivo
Midwife
(Spanish) Comadrona, partera
bookmark