Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.
morning-past NEG 1-eat.P-NEG.GO because soon hunger 1-3-kill.P’Ashkii bi’éé’ hazhó’ó ’ayíyiishchid dóó ’ólta’ góne’ yah ’ííyá.
boy 3-shirt nicely 3-3-tuck.in.P and school into into 3-go.P’At’ééd sin t’áá hahígo yíhooł’ą́ą́’.
girl song just quickly 3-3-learn.P’Awééh kweʼé ninishteeh, adaʼoogeeh.
baby here 3-carry.AnO.I 3-fall.O’Áádę́ę́’ nánísdzáago łį́į́’ bá ni’deeshjoł.
from.there 1-return.p-GO horse 3-for pl-1-feed.FAshkii hooghan gone’ ałhosh.
boy hogan inside 2-sleep.NIBaa tįįh náádiikah.
3-for achieve 1dpl-walk.pl.IBéésh bee hane’é bił nááshbał.
phone 3-with 1-whirl.Progbik’ídideesdis
3DO-1-wrap.it.around.it.FCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo shił bééhózin da. K’ad éí t’áá shxǫǫd shił báá hózin.
formerly Navajo language research NEG 1-with 3-of ho-know.CI NEG | now TOP luckily 1-with 3-about-ho-know.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- bééhózin there is knowledge
- ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ formerly, originallysaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)
- k’ad nowsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)
- bééhózin there is knowledge
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasessaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
Chidí t’ą́ą́’ nináníłbą́ą́z.
car just 3-1-reparked.Rdajíí’aal
pl-3DO-4dpl-chew.it.Pdajííłhį́į́’
pl-3DO-4dpl-melt.it.(snow).Pdashiilbéézh
pl-3DO-1dpl-boil.it.Pdeeshį́į́ł
3DO-1-eat.it.Fdeidoołbish
pl-3DO-3dpl-boil.it.Fdeiidą́
pl-3DO-1dpl-eat.it.Ideiilzhóóh
pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.Ideitł’ó
pl-3DO-3dpl-weave.it.IDibé bits’į́’ daodą́ą́’ lágo.
sheep 3-meat pl-3-1dpl-eat.O LÁGOdididiiljah
3DO-1dpl-start.fire.Fdiilyį́į́h
3DO-1dpl-melt.it.Idííníłhį́į́’
3DO-2-melt.it.Phadajizgeed
pl-3DO-4dpl-dig.it.out.Phadaniilchaad
pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).Phanołchaad
3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).Ihaoołgizh
3DO-2dpl-cut.it.out.PHatáaldi 'iikááh 'atah 'ajóle’.
ceremony-at sandpainting among 4-make.OHodíína’go deesháál.
in.a.while-GO go.sg.FK’aa’ísh ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh ?
arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ísh enclitic for yes/no questionsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- doodago particle orNa’ídíkid bik’ídáahgi
- daats’í particle for perhapsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- -yaa under, beneath, down’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- location
- -tis over’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- location
- ’Áhoodzaii
- ’adisht’oh be an archer, shoot arrows