Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Adą́ą́dą́ą́’ ch’iyáán ’áshłaago dajííyą́ą́’.
yesterday food 1-make.P-GO pl-4-eat.P’Adą́ą́dą́ą́’ísh tł’óo’di nishínílnish?
yesterday-Q outside-at 2-work.P’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.
morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG 3-because soon hunger 1-3-kill.I
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- ’ahbínídą́ą́’ this morningfind in Navajo Adverb Lexicon
- t’áadoo notfind in Navajo Adverb Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)
- ’ashą́ eat
- -niinaa because of, on account offind in Navajo Postposition Lexicon
- wónáásdóó soon, finallyfind in Navajo Adverb Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)
- sisxé kill
’Asdzą́ą́ Báhoozhóní yinishyé.
woman happy 1-called.NI’Ashiiké yázhí nináádaa’né.
boys young pl-3-play.R’Ashkii t’áá shǫǫ ółta’ lá.
boy good.thing 3-learn.I DISC’Ałk’idą́ą́’ dahane’ yę́ę bíneeshdlį́įgo yíłta’.
long.ago pl-story past 3-1-admire.I-GO 3-1-read.P’Éí naanishígíí haa nízahdę́ę́’ binanilnishgo hoolzhiizh?
that work-ÍGÍÍ how 3-long.N-past 3-2-work-GO time.move.PAłk'idą́ą́' 'éiyá naadą́ą́' ’ayóo k'éédadiilyééh ńt'éé'. K'ad 'éiyá naadą́ą́' naalyéhé bá hooghan góne' nidahaniih.
long.ago TOP corn very pl-3-1dpl-plant.R past | now TOP corn trading.post inside pl-3-pass-buy.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dą́ą́’ past timefind in Navajo Postposition Lexicon
- ’ałk’idą́ą́’ long ago, formerlyfind in Navajo Adverb Lexicon
- 'éiyá topic markerfind in Navajo Particle Lexicon
- ’ayóo very, extremelyfind in Navajo Adverb Lexicon
- ’Ánáhoot’įįhígíí
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- k’ad nowfind in Navajo Adverb Lexicon
- góne’ insidefind in Navajo Particle Lexicon
- Continuative Imperfective (CI)
Béésh bee hane’é bił nááshbał.
phone 3-with 1-whirl.Progbik’ídidoohdis
3DO-2dpl-wrap.it.around.it.FCh’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.
watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.RCh’iyáán ’ádaasdįįdgo kingóó ła’ hááshááł.
food pl-3-run.out.P-GO store-to some area-1-go.get.ProgCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo baa ’áhonissin da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫd bik’i’diitą́.
formerly Navajo language research NEG 3-about 1-aware.CI NEG | now TOP at.least 3-of-1-understand.PCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad t’éiyá bee yádeilti’ nít’ę́ę́’.
formerly Navajo language only 3-with pl-3-speak.I pastChaha’oh biyaagi ni’dííłbąs.
shade.house 3-under-at 2-drive.FDa’ dichinísh nínízin?
Q hunger-Q 2-feel.NIdazhdooyį́į́ł
pl-3DO-4dpl-eat.it.Fdidiiljéé’
3DO-1dpl-start.fire.PDíí jį́ ’áłchíní nááda’ołta’.
this day children again-pl-3-study.RDíí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.
this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGODíí tł’óół tsin bik’ídísdis.
this rope stick 3-on-3-1-wrap.IDoo ndi nálzid da.
not.even 3-scared.NI NEGHa’át’íí́sh baa hane’?
What Q 3-for be.told.CIhadazhdoołtééł
pl-3DO-4dpl-carry.him/her.up.out.of.something.Fhanishchaad
3DO-1-card.it.(as.in.wool).IHazhó’ó nidahísóotą́.
still pl-2dpl-sit.pl.PHáadi lá łį́į́’ naakai?
where-at Q horse 3dpl-walk.IHáí shą’ ’ałhosh?
who Q 3-sleep.Ijidíníłkaad
3DO-4-start.to.herd.them.(animals).Ijishóóh
3DO-4-brush/comb.it.Ijiyą́
3DO-4-eat.it.IK’ad niba’ sédáa dooleeł.
now 2-wait 1-sit.SPN FUTNa’nízhoozhídi Naasht’éshí ’Atsá’jí yee nááda’alzhish.
gallup.at Zuni.people eagle-way 3-with again-pl-3-dance.RNeeznáadigóó ’oolkiłgo ’áłah ’aleeh daaní.
ten.at-toward time-GO meeting pl-4-say.NINimá sání bich’į́’ ch’iyáán ła’ dijááh.
2-grandmother 2-to food some start-3-2.take.PlO2.FNimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́ą dooleeł.
2-auntie 3-house-toward 2-run.F and there-at baby 3-to 2-care.CI FUT
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a datefind in Navajo Postposition Lexicon
- goal
- Future (F)
- yishwoł run along
- -jí on the side of, in the direction of, in the manner offind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -aa tofind in Navajo Postposition Lexicon
- benefactive
- Continuative Imperfective (CI)
- ’áháshyą́ care
- dooleeł futurefind in Navajo Adverb Lexicon