Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Ch’ééníshį́įgo náá’deeshtł’óół nissin.

return.summer.GO 1-again.weave.F 1-desire

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O

’At’ééd t’áá ’áhánídi ’ółta’ ’éí biniinaa doo hah dah nídiidáah da.

girl just far-at school TOP 3-cause NEG quickly up start-3-go.I NEG

’Atsą́ą́’ ła’ jóyą́ą’ le’.

ribs some 4-eat.O desire

’Ííyą́ą́dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.

1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P

Béésh hataałí t’áádoo de nídíłki’í.

radio NEG up 2-volume.turn.I-Í

bik’ídazhdidis

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.I

Bįįh b da’doółdǫǫh.

deer 3-with pl-2dpl-shoot.O

Ch’iyáán ’ádaasdįįdgo kingóó ła’ hááshááł.

food pl-3-run.out.P-GO store-to some area-1-go.get.Prog

Chidí ’ániidígíí naháłnii’ nít’éé’ bee lą́ą́ shąąh háájil.

car new-ÍGÍÍ One 3-1-buy.P-GO 3-with many 1-on 3-charge.P

Chidí bik’ee heesh’ááł.

car 3-tire 3-1-move.SRO.Prog

Chidí nidabinołtłáád.

car pl-3-2dpl-stop.I
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Chidí bikéé jį’ adeez’áhí bikee’ nitsaaígíí ’éí nahałnii’.

pickup.truck 3-tire 3-big.NI.-NMLZ TOP 3-1-buy.P

dayoodlą́ą́’

pl-3DO-3dpl-drink.it.P

deidííłhį́į́’

pl-3DO-3dpl-melt.it.P

Dibé bitsį’ doodago béégashii bitsį’ daats’í nínízin?

sheep 3-meat or cow 3-meat possibly 3-2-want.NI

Dibé yah ánádanołkaad!

sheep inside semelit-pl-2pl-gather.R

dididoołjah

3DO-2dpl-start.fire.F

didiiljeeh

3DO-1dpl-start.fire.I

Diné nishłį́ndi Bilaagana bizaad t’éí bee yáshti’.

Navajo 1-be.NI but English language only 3-with 1-speak.I

Díí ’abíní dibé tóógóó neeshkał.

this morning sheep water-to 3-1-herd.Prog

Doo ’áłah deiidleeh da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.I NEG

hadadíníilchał

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).F

Hahgo lá tá’dinigizh?

When part 2-shear.F

hanoołchaad

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).P

hanołchaad

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).I

Háadi lá łį́į́’ naakai?

where-at Q horse 3dpl-walk.I

nanilé

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.I

Náńsdzáago t’áá ’íídą́ą́’ ’ííníyą́ą’ dooleeł.

back-1-go.sg.P-GO just already INDEF-2-eat.P FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Neezdáago ’índa yiyííłtsą́.

3-sit.P-Comp only.then 3-3-see.P

neiskáá’

3DO-3-investigate.it.P

nidasoolá

pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Nizhónígo saad ha’oodzíí’ ’áníléehgo bik’e’íłchí.

nicely word HO-speak.P 3-2-make.I-GO 3-2-write.I

Ńléígóó díníyáa dooleel.

there-GÓÓ 2-go.sg.SP FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’.

sun proportionate 1-swim.CI

Shimá ła’í ndi béeso t’áado shaa yiní’ą́ą da.

1-mother not.even.one money just.NEG to.me 3-3-give.P NEG.

Shitsili tsin ła’ nieidiitą́ii’ łeechą́ą́’ii’ łéi néídiiłhaal.

1-little.brother stick 3-3-pick.up.P-and dog INDEF 3-3-hit.P

Shiye’ bicheii yi’ká ’análwo’dooleeł biniiyé ba’niłtį́į́́ nt’éé’ sits’ą́ą́’ yił nikidíńiit’ą́ą́zh.

1-son 3-grand.father for 3-1-help.F for 3-loan for 1-away with 2-dpl.walk.P
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

shéłbéézh

3DO-1-boil.it.P

T’áádoo shich’į’ béésh nídiiłts’į́hí

NEG 1-to phone 2-call.R-Í

T’áadoo hooyání łį́į́’ shidáagi ch’éltáál.

suddenly horse 1-front-at 3-bolt.P

T’áá nikee’ ániidígíí biih wóó’éés lágo.

see.to.it 2-shoe new-IGII 3-into 2-step.in.O NEG

Tó lą’ígo nidlą́ ’áko bee nitah yá’áhoot’ééh dooleeł.

water many 3-2-drink.DI so 3-with 2-among pl-3-good.NI future

Tódínéeshzhee’góó hodzoołtsééh laanaa.

kayenta-to areal-4-see.O hope

Ts’aa’ t’áá nitsaaígíí bídin nishłį́.

basket just 3-large.NI-nom 3-lack 1-be.NI

Tł’éédą́ą́’ shį́į́ nida’a’nééhgóó nidadziskai.

last.night perhaps game-to pl-3-3-go.pl.P

yidííłhį́į́’

3DO-3-melt.it.P

yiidą́

3DO-1dpl-eat.it.I

yiishjį́į́h

Imperfective Mode: 1-become.black.I

yik’íididoodis

3DO-3-wrap.it.around.it.F