Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Akonee’, shą́ą́’ t’áadoo ’ánít’íní nidishní.
see remember NEG 2-do.NI-Í 1-say.I’Eii łééchą̨ą’í t’áá ’áko taah yilwo’.
that dog immediately water.into 3-run.Ubik’ídideesdis
3DO-1-wrap.it.around.it.Fbik’ídóhdis
3DO-2dpl-wrap.it.around.it.ICh’é’étiingóó naanéhígíí shił bééhózin.
entrance-along 3-play.I-COMP 1-with 3-know.NIdadiidį́į́ł
pl-3DO-1dpl-eat.it.FDah nóóljííd lágo.
up 2-jump.O don’tdajiyą́
pl-3DO-4dpl-eat.it.Idaohtł’ó
pl-3DO-2dpl-weave.it.Ideiidą́
pl-3DO-1dpl-eat.it.IDibé bits’į́’ daodą́ą́’ lágo.
sheep 3-meat pl-3-1dpl-eat.O LÁGODibé tóógóó dínóshkaad.
sheep water-toward 3-1-start.herd.ODibé yah ánádanołkaad!
sheep inside semelit-pl-2pl-gather.Rdidadołjeeh
pl-3DO-2dpl-start.fire.Ididínííłkał
3DO-2-start.to.herd.them.(animals).Fdiilyį́į́’
3DO-1dpl-melt.it.PDíí tł’éé’ ’índa hazhó’óó ’iideeshwosh.
this night only.then uninterrupted 1-sleep.FDoo ndi dichin nizin da.
not.even 3.hunger-I.am.NI NEGDoo ndi nálzid da.
not.even 3-scared.NI NEGHa’át’íísh baa hane’?
What Q 3-for be.told.CIhadaniilchaad
pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).Ihadeizgeed
pl-3DO-3dpl-dig.it.out.Phadéélbįįd
3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.PHaidą́ą́’ shich’ą́ą́h ’ííchííl na’nishkaadgo.
winter-past 1-protect 3-snow.P 3-1-herd.CI-GOhanołchaad
3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).IHastiin t’áá ká baa wóólyeed lágo.
man see.to.it to.him 2-run.to.O NEG-wishHáadi lá łį́į́’ naakai?
where-at Q horse 3dpl-walk.IHáágóó lá Bíl doogááł nízin Jáan?
where-toward Q Bill 3-go.sg.F 3-want.CI JohnHáí lá sis ligái ííł’įįh?
who-Q belt silver 3-make.UK’aa’ísh tsénaa ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh?
arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.PNáá’íídéeshtah nisin doodago t’óó siláogóó deeshááł.
again-1-go.school.F 1-want or merely military-to 1-go.Fneiilyé
3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.INi’éé’ náníłkad.
2-clothes 3-2-sew.INidahastą́ągo k’izh’dóle’ígi ’áhoot’é.
rain.P 4-plant.O.NOM areal-be.Nnideizlá
pl-3DO-3dpl-carry.a.ropelike.thing.around.PNTUdi yee’ da’íídóółtah yéeni’ háajį́’goshį́į́ da daįįnóołta’.
NTU-at really pl-2dpl-attend.school.R contrary.to.assumption somewhere such.as pl-2dpl-study.PShá bíighah ’azee’ál’į́įdi sédá.
sun proportionate medicine 3-make.I 1-sit.SPNShichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.
1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.PShilééchąą’í bił na’nishkaadgo jooł bá ’abíńjíshhałgo yikéé’ náádiilwo’.
1-dog 3-with 1-herd.CI ball 3-for 3-1-bat.R-GO 3-after 3-run.R
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- accompaniment
- -go verb and subordinating encliticsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -á for, for the benefit of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- benefactive
- -kéé’ behind, following’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)
- na’nishkaad herd, go out herding
- ’Ánáhoot’įįhígíí