Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ach’íí’ ła’ deeshį́į́ł.
rolled.intestine some 1-eat.F’Atsą́ą́’ ła’ jóyą́ą’ le’.
ribs some 4-eat.O desire’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.
noon-GO spring-at refl-1du-meet.F’Áłchíní hazhóʼí bik’i yíldził.
children careful 3-for 2-support.Prog’Ííshją́ą́ shį́į́ díí ’atoo’ béésh bii’ kǫ’í bikáá’ dah séką́.
certainly perhaps this stew stove 3-on up 3-1-put.OC.Pbik’ídadidiidis
pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.Fbik’ídideesdis
3DO-1-wrap.it.around.it.FBéeso bá hooghan góne' saad hazlį́į́'.
bank inside words 3-pas-it.occured.PCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.
formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-IChidí nidabinołtłáád.
car pl-3-2dpl-stop.IChidí nidabinóołtłáád.
car pl-3-2dpl-stop.OChidí nidabinóołtłáád.
car pl-3-2dpl-stop.OChidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.
car 1-from mud 3-into 3-go.P-GO failure in.vain 1-act.Pdaoołhį́į́’
pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).Pdaołbéézh
pl-3DO-2dpl-boil.it.Ideiilyį́į́h
pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).Ideishóóh
pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.IDichin nínízin ya’?
hungry 2-want.NI Qdidadidoołjah
pl-3DO-2dpl-start.fire.Fdidadoołjéé’
pl-3DO-2dpl-start.fire.Pdííłbish
3DO-2-boil.it.FGah bik’ee’ taah yí’áhígóó ’eesbąs.
rabbit foot water 3-into1-drive.ProgHaidą́ą́’ ’a’áán góne’ nishishnish ńt’éé’ --- doo shił yá’áhoot’éeh da.
winter-past mine.shaft 1-work.P past neg 1-with 3-good.N neg
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dą́ą́’ past time’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -ne’ behind’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’Áhoodzaii
- naashnish work
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ńt’éé’ relates to past timesaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasessaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
hazhdééłbįįd
3DO-4-fill.something.up.with.it.PHáí lá Naatsis’áángóó náádeesdzá?
who-Q discover Navajo.Mountain.GOO again-3-go.Fjishóóh
3DO-4-brush/comb.it.IJoe dóó Louise dóó Kii dahataał.
Joe and Louise and Kii pl-3-sing.CIjííshóó’
3DO-4-brush/comb.it.PKintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso ńdiiłtsooz
areal-down 1-go.Prog past money 3-1-pick.FFO.PKwii sínídáa dooleeł.
here 2-sit.SPN will.be.FLą́ʼąą’, hágoóneeʼ nibééso łaʼ shaa níʼaah.
okay well 2-money some 1-for 3-2-give.SRO.IMexico hoolyéhédi hoostse’ laanaa.
Mexico areal-3-call.NI-NMLZ-at areal-1-see.O wishMexicogóó daashin déyáa ni’.
Mexico-to was.it 2-go.I NI’Na’nízhoozhídę́ę́’ shíká bił ’oolwoł.
Gallup 1-for 3-with 3-drive.INeeznáadigóó ’oolkiłgo ’áłah ’aleeh daaní.
ten.at-toward time-GO meeting pl-4-say.NINidáa’di 'áká' 'ajólyééd.
enemy.way.ceremony-at 4-for 4-run.Onijiskáá’
3DO-4-investigate.it.PNilį́į́’ de’ nílóós.
2-horse here 3-2-lead.Inisoołkáá’
3DO-2dpl-investigate.it.PNizhéʼé nilą́ąjįʼ yigáałgo bikééʼ yilwoł.
2-father 2-in.front-to 3-walk.Prog-GO 3-behind 2-run.Prog
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Command, affirmativefind in Navajo Imperatives
- Ájoolį́į́łfind in Navajo Imperatives
- -go verb and subordinating encliticsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -jį́’ up to, as far as’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -kéé’ behind, following’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’Ájoolíiłii
- yishwoł run along