Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.

lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó sitsiits’iin díínii’.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG because soon 1-head 3-ache.P

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł lágo.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O LÁGO

’Ałk’idą́ą́’ ch’iyáán ’ ádayiilaa léi’ ła’ ’ánáádeiilyaa.

long.ago food pl-3-3-make.P Indef. some again-pl-3-1dpl-make.P

Ałk'idą́ą́' 'éiyá naadą́ą́' ’ayóo k'éédadiilyééh ńt'éé'. K'ad 'éiyá naadą́ą́' naalyéhé bá hooghan góne' nidahaniih.

long.ago TOP corn very pl-3-1dpl-plant.R past | now TOP corn trading.post inside pl-3-pass-buy.CI

bik’ídadiidis

pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.I

Bitsii’ nineez nít’ę́ę́’ k’íinígizh lá.

3-hair 3-long.N past 3-3-cut.P DISC

Ch’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.

watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.R

Daango k’ééda’dilyééh nt’éé’ t’áádoo k’ééda’diilyáa da.

spring-GO 3-plant.R past NEG 3-3-plant.P NEG

dadołhį́į́h

pl-3DO-2dpl-melt.it.I

dadínółkaad

pl-3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).I

deiigish

pl-3DO-1dpl-make.one.cut.in.it.I

Dibé bits’į́’ daodą́ą́laanaa.

sheep 3-meat pl-3-1dpl-eat.O LAANAA

Dibé bits’į́’ daodą́ą́’ lágo.

sheep 3-meat pl-3-1dpl-eat.O LÁGO

Dibé yah ánáádanołkaad!

sheep inside semelit-pl-2pl-gather.I

Dibé bitah dídéesh’įįł, díkwíínee’ náádeishchį́.

sheep 3-among 3-1-look.F how.many-really again-3-born.R

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

Dichinísh doodaii’ dibáá’ísh jinízin?

hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NI

didííłhįh

3DO-2-melt.it.F

Diné biWashingdoon ’akéé góne’ dahsidáhígíí ’éí ’asdzááni ’át’é.

Navajo 3-government following rank up-3-sit-rel TOP women 3-be.NI

Dziłghą́ą́’í ’alóós dóó nááneeskadí ńdeidį́į́h.

Wht.Mtn.Apache rice and tortilla pl-3-3-eat.R

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ nishishnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.P past neg 1-with 3-good.N neg

haiigeed

3DO-1dpl-dig.it.out.P

Háidíígíísh neidiyoołnih nínízin?

which.one-ÍGÍÍ-Q 3-3-buy.F 2-think.NI

Háíshą’ tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

Hooghandóó ch’ínáshdáahgo dibé nánásh’įįh.

home-from 1-go.outside.R-GO sheep 1-look.R

Kwe’é k’ad łe’esh’aah.

here now earth-1-put.into.I.SRO

Naa’ółí hanii náneeskaadí bił yíyą́ą́’. ’Alóós ga’ (yíyą́ą́’).

bean NEG.FOC tortilla 3-with 3-1-eat.P | rice FOC (3-1-eat.P)

neiilyé

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nibéézh bee hane’é doo ndi naalnish da.

2-cellphone NEG but 3-work.P NEG

nidasoołkáá’

pl-3DO-2dpl-investigate.it.P

nideeshłeeł

3DO-1-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nitsilí ’abínígo tóógóó łį́į́łchíí’ bił ’ałnánáldlosh łeh.

2-brother morning-GO water-to horse-red 3-with 3-go.R usually

Shichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.

1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.P

Shichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.

1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.P

T’ah ’abíínídą́ą́’ naanishgóó dah dii.

still morning-past work-to up start-1-step.I

T’áá hooshch’į’ déshnish.

suddenly 1-start.work.P

T’áá ’aaníigo chizh yigééł.

really firewood 3-pass-haul.PROG

T’áá ’ahánigóó yiizįįh

just near 2-stand.I

T’áá ’áłdįį bi’éé’ sinil

ready 3-clothes 3-place.PlO.SP

Tówónaanígóó ch’aazhdóya’ laanaa.

overseas-to 3-1-travel.O hope

Ts’ídá ’iishxáashgo shiyáázh bił ná’ílwod.

about 1-to.sleep 1-son with 3-drove.in.again.R

Tʼáadoo tʼóó yílnishí.

NEG just 2-work.Prog-í

wołbéézh

3DO-2dpl-boil.it.I

yididínóołkał

3DO-3-start.to.herd.them.(animals).F

yiilzhóóh

3DO-1dpl-brush/comb.it.I

yiishjį́į́ł

Progressive Mode: 1-become.black.Prog

yiishjį́į́ł

Progressive Mode: 1-become.black.Prog

yik’íididoodis

3DO-3-wrap.it.around.it.F

Łį́į́’ bik’i dah ’ashishnííł.

horse 3-on up 3-1-saddle.I