Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.
lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó sitsiits’iin diniih.
morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG because soon 1-head 3-ache.CIAsdzání ní’jookąąhgo kintahdi nijighá.
woman-NOM Rep-3a-beg.I-GO town-at about-3a-walk.IAshkii tó nílinígíi yiih dzółhaał.
Boy flowing.water-ÍGÍÍ 3-in 3-3-fall.Obik’ídazhdeezdiz
pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.Pbik’ídisoodiz
3DO-2dpl-wrap.it.around.it.Pbik’ídédiz
3DO-1-wrap.it.around.it.PChidíłtsooí bidááh síńzį́į dooleeł.
car-yellow-REL 3-for 2-stand.SPN FUTDa’ ’áájí ’ałdó’ ’áłah ’azlį́į́’?
Q that-side also meeting 1-happen.PDaango k’ééda’dilyééh nt’éé’ t’áádoo k’ééda’diilyáa da.
spring-GO 3-plant.R past NEG 3-3-plant.P NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -go verb and subordinating encliticsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’Ánáhoot’įįhígíí
- k’idishłé plant it
- ńt’éé’ pastfind in Navajo Conjunction Lexicon
- ńt’éé’ relates to past timesaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- t’áadoo notsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’Áhoodzaii
- k’idishłé plant it
dajiłbéézh
pl-3DO-4dpl-boil.it.Idaohsą́
pl-3DO-2dpl-eat.it.Idashiilbéézh
pl-3DO-1dpl-boil.it.Pdeididínóołkał
pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).Fdeiilzhóó’
pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.PDichin nínízin ya’?
hungry 2-want.NI Qdididiiljah
3DO-1dpl-start.fire.Fdidínííłkał
3DO-2-start.to.herd.them.(animals).FDii éé’ shił nizhónígo nahideeshniih nisin nt’éé’ ’áko ndi ayóo ilį́į́ lá.
this clothing 1-with 3-like-GO 3-1-buy.F 1-think.Cl Past even then very 3-expensive DiscDiné nishłį́į ndi Bilaagana bizaad t’éí bee yáshti’.
Navajo 1-be.NI but English language only 3-with 1-speak.IDíí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed.
this night NEG bull into.field-3-run.ODoo ndi nálzid da.
not.even 3-scared.NI NEGDoo t'áá k'ad nimasii yiyą́ą́ da.
do.not.want.to potatoes 1-eat.P NEGGah bikéé’ yishwoł.
rabbit 3-following 1-run.ProgHa’a’áahgo shilį́į́’ bá niná’áshjoł.
east-GO 1-horse 3-for again-1-feed.NCM.RHaa'íyee' díí chidí bikééji' adeez'ahí hasht'e diilnííł.
lets.see this pickup.truck 3-1.pl-fix.Fhadííníłbįįd
3DO-2-fill.something.up.with.it.Phaoogeed
3DO-2dpl-dig.it.out.PHastóíí dóó sáanii k’inááda’didlé.
3-men and 3-women planting.again.PL.RHatáaldi 'iikááh 'atah 'ajóle’.
ceremony-at sandpainting among 4-make.Ojidíníłkaad
3DO-4-start.to.herd.them.(animals).IKinaaldáágóó jidóya’ t’óó ’ílį́.
puberty.ceremony-to 4-go.O hope just thinkKingóó déyáhą́ą́’ łá’í nidi doo bénáshniih da.
store-to 1-go.P-past but NEG 3-1-remember.CI NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a date’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- łá’í ndi not even one, not a single onefind in Navajo Particle Lexicon
- doo expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon
- Continuative Imperfective (CI)
- da expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon