Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’At’ééd ’éí ch’iyáán ’ál’į́įgi łá’í nidi doo bił bééhózin da.
girl TOP food 3-make.NI-at one but 3-with 3-know.CI NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- ’éí topicfind in Navajo Particle Lexicon
- Neuter Imperfective (NI)
- -gi at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- łá’í ndi not even one, not a single onefind in Navajo Particle Lexicon
- doo expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)
- da expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon
’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.
morning-past NEG 1-eat.P-NEG.GO because soon hunger 1-3-kill.P’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.
2-3-photograph.I neg 2-blink.O’At’ééd sin t’áá hahígo yíhooł’ą́ą́’.
girl song just quickly 3-3-learn.P’Ałchíní ’ólta’di t’áá ’áhą́dígo ’ahąąh naazį́.
boy school-at just together-GO abreast pl-3-stand.SPN’Eii lá bóhólníih ni.
that FOC 3-lead.Prog EMPH’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.
1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I"Binák’eeaad késhdę́ę́’į́">góó baa da’ashch’osh lá," didíínííł.
3-eye-between-around 3-to pl-3-infest.P DISC 3-2-tell.F"Doildinę́ę’ daazts’ą́ą́ lá," didííniił.
3-be.outcast.NI-deceased 3-die.P DISC 3-2-tell.Fbik’ídadohdis
pl-3DO-2dpl-wrap.it.around.it.IBįįh bił da’doółdǫǫh.
deer 3-with pl-2dpl-shoot.OCh’ééh jiyáán hastiin baa nahashniihgo ch’ééh ’ííł’įįd ’ahbínídą́ą́’.
watermelon man 3-from 3-1-buy.CI-GO tried in.vain 1-act.P morning-pastCh’iyáán ’íishłaa ’áádóó da’iidą́ą́’.
food 3-1-make.P CONJ 1Pl-eat.Pdadíníilkaad
pl-3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).Idaohtł’ó
pl-3DO-2dpl-weave.it.IDichin nínízin ya’?
hungry 2-want.NI Qdidadołjeeh
pl-3DO-2dpl-start.fire.Ididazhdidoołjah
pl-3DO-4dpl-start.fire.Fdidideeshjah
3DO-1-start.fire.Fdidínííłkał
3DO-2-start.to.herd.them.(animals).Fdiilyį́į́h
3DO-1dpl-melt.it.IDoo bił bééhózin da ya’?
neg 3-with 3-know.CI neg QHaashíyee' díí naak'ee sinilí biniitááh t'áá daats'í bee hoot'į́.
try.and.find.out this eyeglasses 3-2-try.IP just maybe 3-with area-pas-see.Prog.Nhadadoołtééł
pl-3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.Fhadasiigeed
pl-3DO-1dpl-dig.it.out.Phadííłtééł
3DO-2-carry.him/her.up.out.of.something.FHahgo lá tá’dinigizh?
When part 2-shear.Fhajiłgéésh
3DO-4-cut.it.out.IHazhóʼí sínídá. Tʼáadoo naaní’dííldisí.
careful 2-sit.I NEG again-2-wander.Prog-íHádą́ą́’ hooghan ’ájíilaa?
When-past this hogan 3-4-make.Phááłgizh
3DO-1-cut.it.out.Pjoodlą́ą́’
3DO-4-drink.it.PK’ad hooghangóó nááshdááł dooleeł.
now hogan-toward 1-go.Prog FUTKingóó ’anááda’iisdee’.
town-to again-pl-3-go.RKingóó ’anááda’iisdee’.
town-to again-pl-3-go.RMósí dóó łeechą́ą́’ii’ baniłts’ood’ii’, bił hózhǫ́.
cat dog 3-1-feed.P-and 3-with 3-happy.NINa’níle’dii béeso ła’ haaníníl, t’áadoo tł’oh nidziisnii’ da.
dismay money some 4-3-1-give.PlO.P NEG hay 3-4-buy.P NEGNaʼahóóhai nitsaa bił hoo’aahgóó dóola dííyééł.
rodeo 3-big.NI 3-with areal-space.I-to bull 2-haul.FNibéézh bee hane’ doo ndi naalnish da.
2-cellphone NEG but 3-work.P NEGnidasoolá
pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Pnidasoołkáá’
pl-3DO-2dpl-investigate.it.Pnidííleeł
3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.FShá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’.
sun proportionate 1-swim.CIShiníbaal doo tó biníkáoogeeh le’ ’át’éégóó ’íishłaa.
1-tent NEG water 3-through-3-flow.I prepare.against 3-1-make.Pyishdlą́ą́’
3DO-1-drink.it.Pyishhį́į́h
3DO-1-melt.it.(snow).IYiską́ągo díí doo ’íídííłtah da. (K’ad tsxíiłgo ’ííníłta’.)
tomorrow this NEG 3-2-read.F NEG (now quickly 3-2-read.I)
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Command, negativefind in Navajo Imperatives
- Náásgóó
- Command, affirmativefind in Navajo Imperatives
- T’ahdii baa na’aldeehfind in Navajo Imperatives
- yiską́ągo tomorrowsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasessaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Náásgóó
- k’ad nowsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- tsxį́įłgo quickly, fastsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- T’ahdii




