Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Asdzą́ą́ Báhóózhóní yinishyée dooleeł.

woman happy 1-called.NI FUT

’áko ndi

CONJ

’Ííłta’ dóó ’iiłghaazh.

1-read.P CONJ 1-sleep.P

-dááh

-sh

Baa dahwiinít’ínígíí sh bééhodoozįįł nissin.

agenda 1-with 3-about-ho-find.out.F 3-1-want.NI

Béégashii báháchxį’go bik’ee neeshchééł.

cattle 3-become.angry.I-GO 3-on.account.of 1-flee.Prog

Béégashii yáázh ła’ shibee’í’diidłííd bik’i niní’ą́.

calf one 1-cattle.brand 3-on 3-1-put.NP

bik’ídeediz

3DO-1dpl-wrap.it.around.it.P

Ch’ééh déyáago hooghangóó nááshdááł.

in.vain 1-go.sg.P-GO home-to 1-return.Prog

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.

formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.I

Chidí daats’í bee hólǫ́ doodaii’ niísh chidí nee hólǫ́?

car maybe 3-with 4-exist.N or 2-Q car 2-with 4-exist.NI

Chidí naa’na’í ’ayóo bídin nishłį́.

tractor really 3-without 1-be.NI

dadiilyį́į́’

pl-3DO-1dpl-melt.it.P

Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.

sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.P

Daniel hahgosh hidilníísh?

Daniel when-Q 3-start.work.I

Dá’ák’eh góyaa yishwoł.

cornfield down.that.way 1-run.Prog

deiilyį́į́h

pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).I

Dibé yázhí bitsį’ bíchą́ yídéeshni’.

lamb 3-meat 3-crave 3-addicted.NP

Dibé ła’ yóó’ ’íínilgo k’adę́ę ’e’e’aahgo ch’ééh naanááshwoł.

sheep some away 3-1-lose.P-GO almost evening in.vain 3-after 1-run.around.P

Diné k’asdą́ą́’ t’áá ’ałtso bichidí dahólǫ́ dííshjį́į́góó.

person nearly everyone 3-car pl-exist.N nowadays

Díí mósí yázhí hooghangóó nááshtééł.

this cat little home-towards 3-1-carry.Prog

ha’át’éejį’

haa nízah

’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

hadínóołchał

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).F

hah

Háádę́ę́’shą’ tó ndahohheeh?

where-from-Q water pl-3-2-haul.LPB.I

hágoónee’

Háidíígíí lá neidiyoołnih?

which.one-ÍGÍÍ Q 3-3-buy.F

Háidíígíísh neidiyoołnih nínízin?

which.one-ÍGÍÍ-Q 3-3-buy.F 2-think.NI

háínígeed

3DO-2-dig.it.out.P

jiłhį́į́h

3DO-4-melt.it.(snow).I

Mary ha’át’íísh nayiisnii’?

Mary what-Q 3-to.buy.I

Mosi ałts’si ndi nidaaz.

cat small but 3-heavy.NI

Na’nízhoozhígóó deeyá, ya’?

Gallup-toward 2-go.sg.F Q

Naat’áanii ’índa níyá.

boss just 3.arrive.P

neizlá

3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.P

nidajiskáá’

pl-3DO-4dpl-investigate.it.P

Nizhe’é ha’át’íísh yaa naaghá?

2-father what-Q 3-about 3-do.CI

Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.

1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.Prog

Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’.

sun proportionate 1-swim.CI

Shizhé’é ’azee’ál’į́į́ góne’ b yah ’i’ííbą́ą́z.

1-father hospital into 3-with in 3-push.wheel.P

Shí t’óó ’ááłk’iis yisháałgo shizhé’é tsékooh gódeg ha’asbą́ą́z.

1 merely SUP-alongside 1-go.Prog-GO 1-father canyon areal-up up-3-drive.P

t’áá

t’áá ’íiyisíí

T’óó tá’ádeesgizii’ ’ííyą́ą́’.

just 3-reflex-wash.P-CONJ 3-eat.P

Tooh ńlínígíí ha’naa shił ’adeezbą́ą́z ńt’éé’ tsinaabąąs nihits’ą́ą́’ k’é’éłtǫ’.

water river areal-across 1-with 3-drive.P past wagon 2dpl-away 3-break.P

Tsé ’ayóí ’áníłtso léi’ tsékooh góyaa hadah ch’ééłmááz.

rock remarkably large INDEF canyon areal-down areal-edge out-3-1-roll.P

Tł’éédą́ą́’ t’áadoo hazhó’í ’ííłhaazh da léi’ bił nisin.

night.last NEG good 1.sleep.P NEG since sleepy 3-1.desire.NI

łahágóó