Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Adą́ą́dą́ą́’ ch’iyáán ’áshłaago dajííyą́ą́’.
yesterday food 1-make.P-GO pl-4-eat.P’Asdzą́ą́ Báhoozhóní yinishyé.
woman happy 1-called.NI’Ałk’idídą́ą́’ kin ’áshłaa ńt’éé’ ’éí t’ahdii bii’ shighan.
quite.long.ago house 3-1-make.P past it still 3-in 1-home’áko shį́į́ ’índa
CONJ’ániidígo
’Eii łééchą̨ą’í t’áá ’áko taah yilwo’.
that dog immediately water.into 3-run.Ubik’ídeediz
3DO-1dpl-wrap.it.around.it.PCh’éénísh’į́įgo náá’deeshtł’óół nissin.
out summer.GO 1-again.weave.F 1-desireCh’iyáán ’áshłaadóó tsííd bik’i hooziid.
food 3-1-cook.P-from embers 3-onto area-1-cover.Pch’į́į́góó
Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.
formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- diists’a hear, understandfind in Navajo Verb Modes
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- yáshti’ speakfind in Navajo Verb Modes
- ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ formerly, originallyfind in Navajo Adverb Lexicon
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- instrumental
Chidí naat’a’íísh hooghankáá’góó ch’ínísaal ’éí doodaii’ dziłghą́ą́’góó daats’í?
airplane house-over-along over-3-fly.P TOP or mountain-attached-along perhapsdajishóóh
pl-3DO-4dpl-brush/comb.it.Idaohsą́
pl-3DO-2dpl-eat.it.Idaoohgish
pl-3DO-2dpl-make.one.cut.in.it.Ididínóołkał
3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).Fdiidííłjéé’
3DO-3-start.fire.Pdishhį́į́h
3DO-1-melt.it.Fdizhdínóołkał
3DO-4-start.to.herd.them.(animals).FDoo łá’í ndi naash’áa da.
NEG one but 3-1-hold.SRO.CI NEGdoolá dó’ --- da lá
Ha’át’éegosh náníldzid?
why-Q 2-fear.IHaa níníłnééz?
what 2-tall.relatively.NIhadajiłgéésh
pl-3DO-4dpl-cut.it.out.IHaidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo shił yá’át’éeh da.
winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dą́ą́’ past timefind in Navajo Postposition Lexicon
- -ne’ behindfind in Navajo Postposition Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- naashnish workfind in Navajo Verb Modes
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasesfind in Navajo Adverb Lexicon
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
haníłchaad
3DO-2-card.it.(as.in.wool).IHáádę́ę’shą’ díí ch’ah nizhóní léi’ naa yílts’id?
where-from-Q DEM hat 3-beautiful.NI INDEF 2-to 3-move.air.SRO.PHáísh yiską́ągo ’adoogis?
who-Q tomorrow 3-wash.FHííłch’į’go ’íinda ta’iideeshnih.
evening.GO until 1-mix.dough.FKingóó ’anááda’iisdee’.
town-to again-pl-3-go.RKintahdę́ę́’ łį́į́’ shił nááldlosh.
town-from horse 1-with 3-run.CIMary ha’át’íí yinízin?
Mary what 3-3-want.NINáshdóí yę́ę noonéełgo wónáásdóó k’adę́ę ’ádįįh jiní.
wildcat former 3-die.off.Prog-GO soon nearly 3-extinct.I 4-say.NInijizlá
3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.PShicheii bighangóó yishááł.
1-grandfather house-toward 1-go.ProgShínaaí shikétł’á ’iiyilgo łį́į́’ bikáá’ hasis’na’.
1-older.brother 1-foot-bottom 3-3-boost.P-GO horse 3-top up-1-crawl.PT’ah doo sha’áłchíní haleehę́ędą́ą́’ doozhǫǫgo shibéeso (sibéeso) hólǫ́ǫ́ ńt’éé’.
still NEG 1-children 3-be.born.I-past satisfactory 1-money 3-exist.NI pastTáá’ daats’í shinááhaigo Hwéeldi hoolyéégóó shił dah ’adiiná níigo halne’ łeh shicheii.
three maybe 1-year.P-GO Fort.Sumner-at areal-be.called-toward 1-with start.off 3-migrate.P 3-say.NI-GO 4-tell. usually 1-grandfatherTsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.
wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- na’abąąs drivefind in Navajo Verb Modes
- yę́ędą́ą́’ pastfind in Navajo Conjunction Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- bi’dizhchį́ be bornfind in Navajo Verb Modes
Tł’éédą́ą́’ ni’shéłhaazh.
night-past 1-rest.Pwołhį́į́h
3DO-2dpl-melt.it.(snow).Iyiidą́ą́’
3DO-1dpl-eat.it.Pyiishjį́į́h
Imperfective Mode: 1-become.black.Iyishdlą́ą́’
3DO-1-drink.it.PYiską́ągo níléí hódahdi ’ółta’di ni’dí’néeshtįįł nissin.
tomorrow that up.at school-at 1-teach.F 1-want.CIYiską́ągo Na’nízhígóó deet’áazhgo haa’í lá ’adiidį́į́ł?
tomorrow Gallup-to 1dpl-go.du.F-GO where Q 1pdl-eat.Fbee ’ééhóziní
- yiską́ągo tomorrowfind in Navajo Adverb Lexicon
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a datefind in Navajo Postposition Lexicon
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- déyá start to gofind in Navajo Verb Modes
- haa’í where
- lá particle for content questions
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- ’ashą́ eatfind in Navajo Verb Modes