Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ashkii nishłínę́ędą́ą́’ łah yoostsah bik’íníyá.

boy 1-be.NI-past once ring 3-1-find.P

’Áłchíní hastą́ą́ binidááhaidóó deigo hodees’áago t’áá ’ałtso da’ółta’go yá’át’ééh.

children six 3-year.P-from up areal-extend.NP all pl-3-study.NI-GO 3-good.N

-jí

-ta’

bik’ídazhdidis

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.I

bik’ídazhdidoodis

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.F

Da’ ’áájí ’ałdó’ ’áłah ’azlį́į́’?

Q that-side also meeting 1-happen.P

Da’ chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?

Q car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI

dadiidį́į́ł

pl-3DO-1dpl-eat.it.F

Dah nóóljííd lágo.

up 2-jump.O don’t

dajiyą́

pl-3DO-4dpl-eat.it.I

deidooyį́į́ł

pl-3DO-3dpl-eat.it.F

deiłbéézh

pl-3DO-3dpl-boil.it.I

Dibé bighan báátis dah yiishte’.

Sheep corral 3-over up 1-climb.P

didazhdidoołjah

pl-3DO-4dpl-start.fire.F

dishhį́į́h

3DO-1-melt.it.F

Doo chosh shijooł’į́į́’ léi’gi’ ’át’éégóó sh hóyéé’.

NEG 3-1-make.use.O proof.against-NEG 1-with lazy.NI

díníshkaad

3DO-1-start.to.herd.them.(animals).I

Ha’át’íísh Mary nayiisnii’?

What-Q Mary 3-to.buy.I

Haaʼísh niʼnishʼaah?

where-Q 3-1-park.SRO.F

hadaoołgizh

pl-3DO-2dpl-cut.it.out.P

hadeishgizh

pl-3DO-3dpl-cut.it.out.P

Hahgo Jáan hooghan ’íílééh?

When John hogan 3-3-make.F

hajíígeed

3DO-4-dig.it.out.P

Hastiin sání léi’ ’áłchíní bił yanáa’áago yił nahalne’.

man old INDEF children 3-with 3-pile.NI-COMP 3-with 3-tell.CI

Hazhó’ó nidahísóotą́.

still pl-2dpl-sit.pl.P

háadi

Háadi lá lį́į́’ naakai?

where-at Q horse 3-walk.pl.I

Hádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?

when-past-Q Mary school-from 3-return.P

Háísh yiską́ągo ’adoogis?

who-Q tomorrow 3-wash.F

jidíníłkaad

3DO-4-start.to.herd.them.(animals).I

Na’nízhoozhígóó nihił ’adeeswod ’áko shį́į́ ’adiidį́į́ł chidí nihá ’ánálnéehgo.

Gallup-to 1-with INDEF-drive.P then maybe 1-dual-eat.F car 1-for 3-fix.I-GO

Naakidi tsin sitą́ądi daats’í kinaaldá b ’ahééniijéé’.

two mile 3-run.pl.P-at maybe purberty.ceremony 3-with RECIP-1dpl-run.pl.P

naohłé

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

2-auntie 3-house-toward 2-run.F and there-at baby 3-to 2-care.CI FUT

Nizhónígo ha’íí’ą́ yę́ędą́ą́’ sxíiłgo da’ségis.

beautiful sunrise past quickly pl-3-1-wash.P

Níyolgo t’áá ’áko niishch’ił.

wind-GO immediately 3-blink.U

Ńléí ’asdzą́ą́ sáníshą’ háí ’át’į́?

there woman old-Q what 3-be.N

Shicheii t’áá ’íiyisíí hastihgo biniinaa kónááhoot’éhí doo na’ádódlíi da.

1-grandfather very 3-old.N-GO because next.year NEG 3-expect.live.NP NEG 

Shimósí yázhí tsin yąąh dah sidáago hádésh’na’ ńt’éé’ ’áłt’ąą hadanáálwod.

1-cat little tree 3-on up 3-sit.SPN-GO 1-climb.P but after.all 3-run.down.P

Shiyáázh shaa yógháah le’ nissingo sédá.

my.son 1-for 3-arrive.O hope 3-1-want.CI-GO 1-sit.I

Shí t’óó ’ááłk’iis yisháałgo shizhé’é tsékooh gódeg ha’asbą́ą́z.

1 merely SUP-alongside 1-go.Prog-GO 1-father canyon areal-up up-3-drive.P

Shíká ’anánílwo’ doodaii’ t’áadoo shaa nánít’íní.

1-for 3-run.R or just-neg 1-to 2-1-bother.I

T’ahdoo ’ashdladí ’aleeh da.

NEG five-at happen NEG

T’áadoo yaa nidanoht’áhí.

NEG down pl-3-2dpl-put.SRO.I-Í

Tó lą’ígo nidlą́ ’áko bee nitah yá’áh’hoot’ééh dooleeł.

water many 3-2-drink.DI so 3-with 2-among pl-3-good.NI future

Tsxį́įłgo ni’éé’ biih ni’nééh.

hurry 2-clothes 3-into 2-crawl.I

Tł’óodiísh t’ah ’áłchíní nidaané?

outside-Q still children pl-3-play.I

Ániid iiyą́ą́ ’áko ndi t’ah dichin nisin.

Recently 1-eat.P even then still 3-hungry 1-want.NI

“Shich’e’e’ baa shíni' diniine’ t’ahdíish doo yá’át’ééh da?

1-daughter 3-about 1-mind 2-say.P still-Q NEG well NEG