Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ak’ah kǫ’ dishtłi’go sédá.

candle 3-1-cause.burn.NI-GO 1-sit.SPN

’Aoo’, shí dó’ t’áá ’ákwíinissin.

yes1 also just 1-think.so.NI

’ałk’idą́ą́’

’Oółháásh lágo.

2-sleep.O don’t

-dę́ę́’

-diníná

bik’ídadidiidis

pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.F

Ch’iyáán ’ííshłaa ’áádóó da’iidą́ą́’.

food 3-1-make.P CONJ 1Pl-eat.P

Ch’íníyáá nít’ę́ę́’ t’áá hooshch’į’ łééchąą’í shich’į’ ch’élwod.

out-1-go.P past suddenly 1-to dog out-3-come.P

Ch’į́į́góó ch’ééh tádííyá.

fail in.vain 1-go.P

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.

formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Na’nízhoozhídi kééhasht’į́ ńt’éé’.

formerly Gallup-at 1-live.I past

Chidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.

car 1-away mud 3-into 3-go.P-GO just fail in.vain 3-1-act.P

Chidíísh bee hólǫ́ ’éí doodago ni daats’í ła’ nee hólǫ́?

car-Q 3-with 4-exist.N TOP or 2 maybe one 2-with 4-exist.NI

Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.

sunday past.time mountain-top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.P

daohshóóh

pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.I

deidiłhį́į́h

pl-3DO-3dpl-melt.it.I

didoołhįh

3DO-2dpl-melt.it.F

didííníłjéé’

3DO-2-start.fire.P

Doo t’áá k’ad bá’ólta’í sélį́į’ da.

NEG just now teacher 1-be.SPN NEG

Dził bíchį́į́shk’ą́ą́h gódeg hoołtį́į́ł.

mountain 3-nose-against areal-up areal-rain.Prog

Gah bik’ee’ taah yí’áhígóó ’eesbąs.

rabbit foot water 3-into1-drive.Prog

Gowééh ła’ ’ádá dooshkááł laanaa.

coffee one for.self pl.3-1-handle.OC.O wish

Ha’át’éegosh náníldzid?

why-Q 2-fear.I

Ha’át’íísh Mary nayiisnii’?

What-Q Mary 3-to.buy.I

Ha’ąądi dibé bighan.

areal-other.side sheep 3-corral

Haa’ísh neezgai?

where-Q 3-hurt.N

hadééłbįįd

3DO-1-fill.something.up.with.it.P

hainiłchaad

3DO-3-card.it.(as.in.wool).I

Hak’az ’ayóo bich’į’ sidziil.

cold really 3-towards 1-strength

Hatáálgóó déyáago shikélchí t’óó tsxį́į́łgo bił ’ada’shéshiizhgo ńdaséłkad.

ceremony-1-go-Fut-GO 1-moccasin merelyhurry.GO 3-with 3-1-pierce-GO 3-1-sew-P

hazhniłchaad

3DO-4-card.it.(as.in.wool).I

hazhóó’ógo

háá-P.ENCLITIC

Háágóósh díníyá?

where-to-Q 2-go.I

hágoónee’

Jooł ’ahííłhan ’áádóó ’atiin dóó ’anít’i’ báhátis ’eelts’id.

ball 3-1-throw.P and.then road and fence 3-over 3-move.SRO.P

Na’nízhoozhígóósh díníyá?

Gallup-to-Q 2-go.SP

Naalyéhé hooghandi tł’oh hániikai ńt’éé’ ’áníídí yee’ ’ásdįįd lágo ’áadi niikai.

trading.post-at hay 1dpl-go.pl.P past recently very 3-disappear.P DISC-GO there 1dpl-go.pl.P

Nanise’ígíí ch’iiyáán daohsą́ ’áko bee nihits’íís bitah ya’ádahoot’ééh dooleeł.

plant-ÍGÍÍ food pl-2-eat.I so 3-with 2pl-body 3-among pl-3-good.NI future

Neezdáago ’índa yiyííłtsą́.

3-sit.P-Comp only.then 3-3-see.P

Nizhé’é ha’át’íísh nayiisnii’?

2-father what-Q 3-3-buy.P

Shizhé’éésh łį́į́’ yiyííshǫǫdę́ę ’ayóó ’eelwod?

1-father horse-Q 3-3-tame.P-COMP.past really 3-run.away.P

Shizhé’é ’azee’ál’į́į́ góne’ b yah ’i’ííbą́ą́z.

1-father hospital into 3-with in 3-push.wheel.P

Shínaaí shikétł’á ’iiyilgo łį́į́’ bikáá’ hasis’na’.

1-older.brother 1-foot-bottom 3-3-boost.P-GO horse 3-top up-1-crawl.P

Tó bąąhjí naa’ołí k’idíílá.

Tsékooh góyaa tł’óół bee ’adanásh’nah.

canyon areal-down 3-with 1-climb.down.R

Tsinaabąąs bee nida’abąąsgo shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I-GO 1-pass-born.P

Yóó’ ’anáháshyeed.

away SER-1-run.R

yíníłhį́į́’

3DO-2-melt.it.(snow).P