Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’At’éédísh yiniłtsą́?

girl-Q 3-2-see.P

’Ałk’idą́ą́’ Diné bikéyah bikáa’gi łį́į́’ bichąą bíighahgo tł’oh deíl’áá ńt’éé’ jiní.

long.ago Navajo.land 3-upon-at horse 3-belly sufficient-GO Pl-3-extend.out.of.sight.SNP hearsay

’ałk’idídą́ą́’

’Áádóó shą’?

and.then Q

’áko shį́į́

CONJ

’índa

-gi

-ii’

CONJ

Bee ’atiní ’éí doo ’ashohodoobéézhgóó bee ’azk’az.

freezer TOP extremely 3-with 3-cold.SPN

bik’ízhdídis

3DO-4-wrap.it.around.it.I

Ch’ah ’éí doodaii’ nák’ee sinilí łizhinígíí daats’í nee hólǫ́’?

hat or sunglasses perhaps 2-with 4-exist.NI

Chidí naat’a’í nihił dah diit’a’.

airplane 1dpl-with up 3-fly.P

Da’ ’ałní’ní’ą́ąjį’ tł’óo’di nishínílnish?

Q noon-until outside-at 2-work.P

Da’ naadą́’ísh nee hólǫ́?

Q corn-Q 2-with 3-exist.NI

Da’ Ron saad nináánéíłkaah ya’?

Q Ron word 3-3-investigate.I Q

dadoołbish

pl-3DO-2dpl-boil.it.F

dadoołhį́į́’

pl-3DO-2dpl-melt.it.P

dadínółkaad

pl-3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).I

daooyą́ą́’

pl-3DO-2dpl-eat.it.P

deigo

Dichinísh doodaii’ dibáá’ísh dzinízin?

hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NI

didííłjéé’

3DO-1-start.fire.P

Díí ’abíní dibé tóógóó neeshkał.

this morning sheep water-to 3-1-herd.Prog

doo ’asht’é’égóó

Doo chosh shijooł’į́į́’ léi’gi’ ’át’éégóó sh hóyéé’.

NEG 3-1-make.use.O proof.against-NEG 1-with lazy.NI

Gohwééh doo ndi łikan da.

coffee NEG but 3-taste-good.NI NEG

háagi

Hádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?

when-past-Q Mary school-from 3-return.P

Hádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?

when-past-Q Mary school-from 3-return.P

jidooyį́į́ł

3DO-4-eat.it.F

k’ad

Kintahdę́ę́’ łį́į́’ sh nááldlosh.

town-from horse 1-with 3-run.CI

Kintahdę́ę́’ hahí néínídzáá lá.

town-from quickly 2-return.P DISC

léi’

Naat’áanii bich’į’ yáshti’.

leader 3-toward 1-talk.I

nanilé

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nanise’ígíí ch’iiyáán daohsą́ ’áko bee nihits’íís bitah ya’ádahoot’ééh dooleeł.

plant-ÍGÍÍ food pl-2-eat.I so 3-with 2pl-body 3-among pl-3-good.NI future

Náá’íídéeshtah nisin doodago t’óó siláogóó deeshááł.

again-1-go.school.F 1-want or merely military-to 1-go.F

niłbéézh

3DO-2-boil.it.I

Ólta’di ndeii’néego ’ashkii ła’ kin bizánághahdę́ę́’ shich’į’ ch’élwodgo b ’ahídégoh.

school-at 1pl-play.I-GO boy some building-3-around-from 1-to out-3-run.P-GO 3-with 3-1-collide.P

Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.

1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.Prog

Shighandóó ndáá’góó ’ada’iisdee’go nihí ’éí t’áá yiike’.

1-home-from war.ceremony-to 3-go.away.P we.du.pl TOP just 1du-remain.behind.P

Shitsili tsin ła’ nieidiitą́ii’ łeechą́ą́’ii’ łéi néídiiłhaal.

1-little.brother stick 3-3-pick.up.P-and dog INDEF 3-3-hit.P

T’áá kintahdi ’ííyą́ą́’ nidi náá’áshdą́.

just town-at 1-eat.P but 3-1eat.R

Ts’aa’ t’áá nitsaaígíí bídin nishłį́.

basket just 3-large.NI-nom 3-lack 1-be.NI

Yéego ’ííníłta’, shi’awéé’, ’áko nizhónígo ni’dííłtah.

really 2-study.NI 1-baby so well 2-graduate.F

yidíníłkaad

3DO-3-start.to.herd.them.(animals).I

yik’íididoodis

3DO-3-wrap.it.around.it.F

yiyiigish

3DO-3-make.one.cut.in.it.I

Łį́į́’ hooghangóó nooshkaałgo táá’ shits’ą́ą́ bizánághah góne’ ’ałhaa’eekai.

horse hogan-GO 3-1-herd-Prog-GO 3-1-away-from around areal-in-3 3-run.P.Pl