Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah ’atah ’adishdiłgo ’i’íí’ą́.
yesterday 1-for 3-passing down 1-play.stick.dice.RI evening’Ajótł’óół laanaa nissin ndi ’aghaa’ shee ’ádin.
4-weave.O hope 3-1-want.CI but wool 3-1-with.me 3-none.NI’Ashiiké yázhí nináádaa’né.
boys young pl-3-play.R’Ákǫ́ǫ́ shił díí’ash.
there 1-with 2sg-go.du.F’Át’ahígo da’diidį́į́ł.
soon pl-’-1dpl-eat.F’Áłchíní hazhóʼí bik’i yíldził.
children careful 3-for 2-support.Prog’Ąąh háá’á wolyéii k’ad doo ’asht’é’égóó bik’ee ntsinisdzá.
credit 3-call.P now neg extremely.neg 3-on-account-of overwhelm.PCh’ééh jiyáán hooghangóó dah dii’ągo shee nikihoníłt.
watermelon home-toward up 3-1-move.SRO.P 1-with area-start-rain.PCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ shichidí naaki. K’ad ’éí t’ááłá’i.́
formerly 1-car two now it oneChidí naat’a’íísh hooghankáá’góó ch’ínísaal ’éí doodaii’ dziłghąą’góó daats’í?
airplane house-over-along over-3-fly.P TOP or mountain-attached-along perhapsChidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.
car 1-from mud 3-into 3-go.P-GO failure in.vain 1-act.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- yilyeed go, runfind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’asht’í actfind in Navajo Verb Modes
- t’áá ch’į́į́góó failurefind in Navajo Adverb Lexicon
- -iih intofind in Navajo Postposition Lexicon
Chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?
car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NIDa’ k’ad daats’í ch’iyáán ’áníléehgo ná ’adazh’niiyą́ą́’?
Q now perhaps food 2-make.I-GO 2-for feast.happenDah nóóljííd lágo.
up 2-jump.O don’tdajitł’ó
pl-3DO-4dpl-weave.it.Idazhdooyį́į́ł
pl-3DO-4dpl-eat.it.Fdeidííłhį́į́’
pl-3DO-3dpl-melt.it.PDibé bighan báátis dah yiishte’.
Sheep corral 3-over up 1-climb.Pdishhį́į́h
3DO-1-melt.it.IDíidí háísh bichidí?
this who-Q 3-carhaa nízahdę́ę́’ hoolzhiizh
Hastiin dóó ’at’ééd ha’át’íí lá ’áyiilaa?
man and girl what Q 3-3-make.PHííłch’į’go ’índa ta’iideeshnih.
evening.GO until 1-mix.dough.FJáan Mary bił baghan.
John Mary 3-with 3-livejííshóó’
3DO-4-brush/comb.it.PKii łį́į́’ yizloh léi’ yí’diiłííd.
Kii horse 3-3-rope.SP CONJ 3-3-brand.IKintahdę́ę́’ łį́į́’ shił nááldlosh.
town-from horse 1-with 3-crawl.CIlaanaa
Na’nízhoozhígóó náádínídzáago háadish ’adeeshį́į́ł nínízin?
Gallup-toward again-2-go.R-GO where-Q 1-eat-F 2-want.NINaashnéego jooł báátis yímááz.
1-play-go.CI ball over 3-roll.Pnaohłé
3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Indi --- doo
Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.
1-car still 3-good.NI later one again-3-1-buy.FShilééchąą’í sitsijį’ yilwoł.
1-dog 1-ahead-to 3-run.IShiyáázh nihił ’oołbąs dooleeł.
1-son 1pl-with 3-drive.Prog will.beShiyáázh niʼíłtááh. Bá daʼdiidííł; ʼákohgo chʼiyáán ʼálʼį́įgi shiká ʼadoojah.
1-son 3-graduate.I 3-for 1pl-eat.F so-then food indef-make-at 1-after 3pl-help.FT’áá ká ’ooshháásh.
neg 1-go.to.sleep.OT’áá ká dibe łá yóó’ ooshnííł.
Neg sheep some 1-lose.OTooh ńłínígíí ha’naa shił ’adeeshdloozh ńt’éé’ łį́į́’ shił deezgo’
water river areal-across 1-with 3-move.P past horse 1-with 3-fall.PTó tsíídkáá’ dididííkááł.
water charcoal-on start-3-2-put.OC.FTs’aa’ t’áá nitsaaígíí bídin nishłį́.
basket just 3-large.NI-nom 3-lack 1-be.NITséíłkéí nidaanéego dahonółne’ laanaa daniidzin.
teens pl-3pl-play.I-GO pl-3pl-win.O hope pl-3pl-think.PTsxį́įłgo tł'aakał ła’ ’ájóle’.
hurry-GO skirt some 3-4-make.OTsxį́įłgo łees’áán ádíílííł; nimásání nihaa yíghááh!
quickly tortilla 2-make.F 2.poss-mat.grandma-NOM 1.pl-to 3-come.FYéego ’ííníłta’, shi’awéé’, ’áko nizhónígo ni’dííłtah.
really 2-study.NI 1-baby so well 2-graduate.FYiską́ągo díí doo ’íídííłtah da. (K’ad tsxíiłgo ’ííníłta’.)
tomorrow this NEG 3-2-read.F NEG (now quickly 3-2-read.I)
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Command, negativefind in Navajo Imperatives
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- Command, affirmativefind in Navajo Imperatives
- T’ahdii baa na’aldeehfind in Navajo Imperatives
- yiską́ągo tomorrowfind in Navajo Adverb Lexicon
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasesfind in Navajo Adverb Lexicon
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- k’ad nowfind in Navajo Adverb Lexicon
- tsxį́įłgo quickly, fastfind in Navajo Adverb Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes