Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Adą́ą́dą́ą́’ ch’iyáán ’áshłaago dajííyą́ą́’.
yesterday food 1-make.P-GO pl-4-eat.P’Ashkii chizh dáádílkał yiníkáiyiníłhan.
boy firewood door 3-through-3-3-throw.P’Ashkii nishłínę́ędą́ą́’ łah yoostsah bik’íníyá.
boy 1-be.NI-past once ring 3-1-find.P’áko ndi
CONJ’Ííyą́ą́’ dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.
1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P’Ólta’di ’áłchíní binaashii sédáago ’ííníshta’.
school-at children 3-across.from 1-sit.SNP 3-read.NIAt’ééd na’abąąs yíhooł’ą́ą’go bimá yił ’oołbąs.
girl driving 3-3-learn.P-GO 3-mother 3-with 3-drive.ProgÁt’ah ’índa shaa náádíídááł.
later 1-to again-2-come.Fbik’ídeediz
3DO-1dpl-wrap.it.around.it.PBilagáana bizaad bił nantł’a.
English language 3-with 3-difficult.NICh’íníyáá nít’ę́ę́’ t’áá hooshch’į’ łééchąą’í shich’į’ ch’élwod.
out-1-go.P past suddenly 1-to dog out-3-come.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ch’éghááh go outfind in Navajo Verb Modes
- t’áá hoosch’į’ suddenlyfind in Navajo Adverb Lexicon
- -ch’į’ to, towardfind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ch’élyeed run outfind in Navajo Verb Modes
Ch’į́į́góó ch’ééh tádííyá.
fail in.vain 1-go.Pdadidíníilkał
pl-3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).Fdajishóóh
pl-3DO-4dpl-brush/comb.it.Idajitł’ó
pl-3DO-4dpl-weave.it.Idajííłhį́į́’
pl-3DO-4dpl-melt.it.(snow).Pdeidíníłkaad
pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).IDibé dził binániidi da’ałchozh.
sheep mountain 3-slope-at Pl-3-graze.CIdidoołjéé’
3DO-2dpl-start.fire.PDíí jį́ ’áłchíní nááda’ołta’.
this day children again-pl-3-study.Rdoo deighánígóó
Gohwééh doo ndi łikan da.
coffee NEG but 3-taste-good.NI NEGHa’át’ííshą’ hastiin dóó ’at’ééd ’áyiilaa?
what-Q man and girl 3-3-make.Phadeizgeed
pl-3DO-3dpl-dig.it.out.Phanííníłchaad
3DO-2-card.it.(as.in.wool).PHastóíí dóó sáanii k’inááda’didlé.
3-men and 3-women planting.again.PL.RHá’át’íísh hastiin dóó ’at’ééd ’áyiilaa?
what-Q man and girl 3-3-make.PHáádę́ę́’shą’ tó ndahohheeh?
where-from-Q water pl-3-2-haul.LPB.IHáidíígíí lá neidiyoołnih?
which.one-ÍGÍÍ Q 3-3-buy.FHííłch’į’go ’índa ta’iideeshnih.
evening.GO until 1-mix.dough.Fjishóóh
3DO-4-brush/comb.it.IK’ad cháshk’eh gódę́ę́’į́">yaa tó de ’anool’ąął.
now wash down water up 3-rise.ProgKwii nináá’nísh’aah.
here again-3-1-place.RMary bimá sání yá ’ata’ halne’.
Mary 3-grandmother 3-for indef.between 3-talk.DINáhookǫsdę́ę́’ níłch’igo ’ayóo deesk’aaz.
north.from breeze-GO very cold.SPNndi --- doo
Nidlóóhísh doodaii’ doo daats’í nidlóoh da?
2-cold.I-Q or neg perhaps 2-cold.I negnishóóh
3DO-2-brush/comb.it.IShichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.
1-car still 3-good.NI later one again-3-1-buy.FShilééchąą’í yázhí shikéé’ yildlosh ńt’éé’ hashtł’ish yiih yildloozh.
1-dog little 1-behind 3-walk.Prog past mud 3-into 3-walk.PT’áá ’ákwíízhíní tó dah siyínígóó ’ałnánáshdááh.
every summer lake-toward again-1-go.RT’áá ch’ééh ’ásht’į́įgo bįįh biyaaghah ’eelwod.
just in.vain 1-act.NI-GO deer 3-around.corner 3- run.away.PT’áá hazhóó’ógo yisháałgo biniinaa shaa ’adiildee’.
just carefully 1-walk.Prog-GO 3-because 1-for PASS-left.behind.PTsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.
wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- na’abąąs drivefind in Navajo Verb Modes
- yę́ędą́ą́’ pastfind in Navajo Conjunction Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- bi’dizhchį́ be bornfind in Navajo Verb Modes