Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Adą́ą́dą́ą́’ ’íítseedgo bee na’anishí hasht’enáshdlééh.
yesterday 1-pound.P-GO tool 3-1-put.back.I’Adeesdíilgo dibé sits’ą́ą́’ dah diijéé’.
3-thunder.P-GO sheep 1-away-from start-3-run.Pl.P’Ałk’idą́ą́’ ’ayóo nahałtin ńt’éé’.
long.ago very areal-rain.I past’át’ah ’índa
’índa
-ił
-í + -jígo
Bááh łikanígíí ła’ nisin háálá ayóo łikan.
bread 3-be.sweet.NI.NOM some 3-1-want.NI because very 3-be.sweet.NIbik’ídazhdidis
pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.IBikáá’ dah ’asdáhí bikáa’gi doodaai’ ni’góó daats’í nishdaah?
chair 3-top-at or floor-on perhaps 1-sit.NICh’ah ’éí doodaii’ nák’ee sinilí łizhinígíí daats’í nee hólǫ́’?
hat or sunglasses perhaps 2-with 4-exist.NICh’íníyáá nít’ę́ę́’ t’áá hooshch’į’ łééchąą’í shich’į’ ch’élwod.
out-1-go.P past suddenly 1-to dog out-3-come.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ch’éghááh go outfind in Navajo Verb Modes
- t’áá hoosch’į’ suddenlyfind in Navajo Adverb Lexicon
- -ch’į’ to, towardfind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ch’élyeed run outfind in Navajo Verb Modes
Chidí bitiin ’ałts’ą́ą́hjí ’ańt’i’.
Chidí daats’í bee hólǫ́ doodaii’ niísh chidí nee hólǫ́?
car maybe 3-with 4-exist.N or 2-Q car 2-with 4-exist.NIChidí naa’na’í ’ayóo bídin nishłį́.
tractor really 3-without 1-be.NIDa’ Cubadę́ę́’ tsinaa’eeł nił ní’éél?
Q Cuba-from boat 2-with 3-float.PDa’ shééhonísin?
Q 1-2-know.NIdadołhį́į́h
pl-3DO-2dpl-melt.it.Idaohtł’ó
pl-3DO-2dpl-weave.it.Idayoodlą́ą́’
pl-3DO-3dpl-drink.it.PDeenásts’aa’ shił naaldloosh ńt’éé’ shimá siiłtsą́, yiniinaa násineestsxas.
ram 1-with 3-trot.CI past 1-mother 1-3-see.P 3-because 1-3-whip.Pdeidiłhį́į́h
pl-3DO-3dpl-melt.it.Ididadołjeeh
pl-3DO-2dpl-start.fire.Idididiiljah
3DO-1dpl-start.fire.Fdoołbish
3DO-2dpl-boil.it.FDził bit’ááhgi bįįh halzheeh.
mountain 3-close.to-at deer 3-3-hunting.CIHa’át’íí lá nizhé’é yaa naaghá?
what Q 2-father 3-about 3-do.CIhaa + Neuter V
Haa nízahdę́ę́’ hoołtį́į́ł?
how 3-long-from rain.Proghaa níłtsááz
hajíígeed
3DO-4-dig.it.out.PHáágóó lá díníyá?
where-to.Q 2-go.Fjidííłhį́į́’
3DO-4-melt.it.PJooł ’ahííłhan ’áádóó ’atiin dóó ’anít’i’ báhátis ’eelts’id.
ball 3-1-throw.P and.then road and fence 3-over 3-move.SRO.PMary ha’át’íí nayiisnii’?
Mary what 3-3-buy.PNa’nízhoozhígóó nihił ’adeeswod ’áko shį́į́ ’adiidį́į́ł chidí nihá ’ánálnéehgo.
Gallup-to 1-with INDEF-drive.P then maybe 1-dual-eat.F car 1-for 3-fix.I-GO
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- -á for, for the benefit offind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- ’áko shį́į́ then maybe, then probablyfind in Navajo Conjunction Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
Nichidí lá háadi nííníłbą́ą́z?
2-car where-at-Q 3-2-park.PNisneez sélį́į’go shicheii nahałáhági ’át’éego nahashłáa doo nisin.
1-tall.NI 1-become.P-GO 1-grandfather 3-perform.ceremony.CI-similar.to 1-perform.ceremony.CI future 3-want.NISha’áłchíní béeso ’ashladiin baa nínil ńt’éé’ t’ááła’ajį́ ’ałtso yibadooskai.
1-children money 50 3-for 2-put.PlO.P past at-once all 3-3-exhaust.PShikee’ ’ániidígo biniinaa shikee’ bąąh tó’diisool.
1-shoe recently because 1-foot 3-on 3-blister.form.PShilééchąą’í sitsijį’ yilwoł.
1-dog 1-ahead-to 3-run.IShį́į́dą́ą́’ łį́į́’ yázhí shee hazlį́į́’.
summer-past pony 1-with 3-become.PSiláo yik’ee noochééł.
police account 3-flee.ProgTsékooh góyaa tł’óół bee ’adanásh’nah.
canyon areal-down 3-with 1-climb.down.RTsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.
wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- na’abąąs drivefind in Navajo Verb Modes
- yę́ędą́ą́’ pastfind in Navajo Conjunction Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- bi’dizhchį́ be bornfind in Navajo Verb Modes