Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

ʼAshiiké chahaʼoh ʼádeidoolííł, ʼatsʼos bee ʼazhish biniiyé.

boy-pl shade-house 3-3-pl-build.F feather 3-means-of dance 3-reason

’Aadę́ę́’ hoołtį́į́ł.

there-from 3s-rain.Prog

’Atsą́ą́’ ła’ jóyą́ą’ le’.

ribs some 4-eat.O desire

’Ałk’idą́ą́’ ye’iitsoh lei’ jiní “łeeh nideeshbish.”

long.ago giant INDEF 4-say.P ground-into 2-1.roast.F
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

’Áshįįh Bii’ Tóógóó náádísdzáago dziłghą́ą́’ hanáádeesh’nah.

Salt.Lake.City-toward again-1-go.F-GO mountain-back again-1-climb.R

’Áłchíní hazhóʼí bik’i yíldził.

children careful 3-for 2-support.Prog

’Oółháásh lágo.

2-sleep.O don’t

-’oh

-á

-ba’

-ch’į’

-k’eh

-kéé’

Bááh łikanígíí ła’ nisin háálá ayóo łikan.

bread 3-be.sweet.NI.NOM some 3-1-want.NI because very 3-be.sweet.NI

Béésh náábał dóó haa nízahdi nighan?

windmill and how 3-long.N-at 2-home

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.

formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.I

Da’ Ron saad nináánéíłkaah ya’?

Q Ron word 3-3-investigate.I Q

Daané’é baa na’aldeehdi ’at’ééd jooł yídzoołtał.

game 3-to 3-happen.CI-at girl ball 3-3-kick.Prog

Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.

sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.P

daooshóó’

pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.P

daooyą́ą́’

pl-3DO-2dpl-eat.it.P

deidoołbish

pl-3DO-3dpl-boil.it.F

deigo

Díkwíí jį́ shą’ nanilnish?

how.many Q days 2-work.I

Doo choshijooł’į́į́’ le’ ’át’éégóó sh hóyéé’.

NEG 3-1-make.use.O proof.against-NEG 1-with lazy.NI

Doo wółtsį́į́h lágo!

Dziłdę́ę́’ hoołtį́į́ł ńt’éé’ t’áá nihich’į’jį’ ’ásdįįd.

mountain-from areal-rain.Prg past just 1pl-toward-up.to 3-disappear.P

Ha’at’iish náádaadi’ní?

what-Q again-pl-3-say.I

Ha’át’íí lá neidiyoołnih lá?

what DISC 3-3-buy.F DISC

hadeiłgéésh

pl-3DO-3dpl-cut.it.out.I

Hahgo hooghan ’ánílééh?

when hogan 3-2-make.I

háajį’

Hágo daaníigo ’áko ’índa ’ákǫ́ǫ́ níyá.

come.here 3.say.P-GO after.that towards 1.arrive.P

háíníłgizh

3DO-2-cut.it.out.P

jiyą́

3DO-4-eat.it.I

Kin Łánídiísh ’éí doodago Bee’eldííldahsinildi daats’í naniná?

Flagstaff-at-Q TOP or Albuquerque-at perhaps 2-go.around.CI

Ndáa’di shizhé’é diné ła’ y ’ahi’niigą́ą’go bita’ niséyá.

summer.ceremony-at 1-father man one 3-with Recip-3-fight.P-GO 3-between 3-1-go.siP

Neel’ą́ą le’.

term-3-reach.up.to.NI LE’
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Ni’éé’ náníłkad.

2-clothes 3-2-sew.I

Ni'dózhoł.

term-3-sprinkle.O
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

nitł’ó

3DO-2-weave.it.I

Níwo’jį’ nídiidááh.

move-to 2-get.up.I

Shá bíighah yáshti’ lá.

sun proportionate 1-talk.I DISC

Shį́į́dą́ą́’ łé’é yázhí shee hazlį́į́’.

summer-past pony 1-with 3-become.P

yę́ędą́ą́’

yiishjį́į́’

Perfective Mode: 1-become.black.P

yishóóh

3DO-1-brush/comb.it.I

yóó’

Yóó’ ’anáháshyeed.

away SER-1-run.R

ʼAwéé chʼídeeldloʼ; chʼiyáán bá ʼádaʼdoołííł dóó bá niʼdaʼdoonih.

baby 3-laugh.P food 3-for pl-3-2dpl-prepare.F and 3-for pl-3-2dpl-distribute.F