Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
ʼAshiiké chahaʼoh ʼádeidoolííł, ʼatsʼos bee ʼazhish biniiyé.
boy-pl shade-house 3-3-pl-build.F feather 3-means-of dance 3-reason’Aadę́ę́’ hoołtį́į́ł.
there-from 3s-rain.Prog’Atsą́ą́’ ła’ jóyą́ą’ le’.
ribs some 4-eat.O desire’Ałk’idą́ą́’ ye’iitsoh lei’ jiní “łeeh nideeshbish.”
long.ago giant INDEF 4-say.P ground-into 2-1.roast.F’Áshįįh Bii’ Tóógóó náádísdzáago dziłghą́ą́’ hanáádeesh’nah.
Salt.Lake.City-toward again-1-go.F-GO mountain-back again-1-climb.R’Áłchíní hazhóʼí bik’i yíldził.
children careful 3-for 2-support.Prog’Oółháásh lágo.
2-sleep.O don’t-’oh
Bááh łikanígíí ła’ nisin háálá ayóo łikan.
bread 3-be.sweet.NI.NOM some 3-1-want.NI because very 3-be.sweet.NIBéésh náábał dóó haa nízahdi nighan?
windmill and how 3-long.N-at 2-homeCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.
formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.IDa’ Ron saad nináánéíłkaah ya’?
Q Ron word 3-3-investigate.I QDaané’é baa na’aldeehdi ’at’ééd jooł yídzoołtał.
game 3-to 3-happen.CI-at girl ball 3-3-kick.ProgDamóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.
sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.Pdaooshóó’
pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.Pdaooyą́ą́’
pl-3DO-2dpl-eat.it.Pdeidoołbish
pl-3DO-3dpl-boil.it.Fdeigo
Díkwíí jį́ shą’ nanilnish?
how.many Q days 2-work.IDoo choshijooł’į́į́’ le’ ’át’éégóó shił hóyéé’.
NEG 3-1-make.use.O proof.against-NEG 1-with lazy.NIDoo wółtsį́į́h lágo!
Dziłdę́ę́’ hoołtį́į́ł ńt’éé’ t’áá nihich’į’jį’ ’ásdįįd.
mountain-from areal-rain.Prg past just 1pl-toward-up.to 3-disappear.PHa’at’iish náádaadi’ní?
what-Q again-pl-3-say.IHa’át’íí lá neidiyoołnih lá?
what DISC 3-3-buy.F DISChadeiłgéésh
pl-3DO-3dpl-cut.it.out.IHahgo hooghan ’ánílééh?
when hogan 3-2-make.IHágo daaníigo ’áko ’índa ’ákǫ́ǫ́ níyá.
come.here 3.say.P-GO after.that towards 1.arrive.Pháíníłgizh
3DO-2-cut.it.out.Pjiyą́
3DO-4-eat.it.IKin Łánídiísh ’éí doodago Bee’eldííldahsinildi daats’í naniná?
Flagstaff-at-Q TOP or Albuquerque-at perhaps 2-go.around.CINdáa’di shizhé’é diné ła’ yił ’ahi’niigą́ą’go bita’ niséyá.
summer.ceremony-at 1-father man one 3-with Recip-3-fight.P-GO 3-between 3-1-go.siPNeel’ą́ą le’.
term-3-reach.up.to.NI LE’Ni’éé’ náníłkad.
2-clothes 3-2-sew.INi'dózhoł.
term-3-sprinkle.Onitł’ó
3DO-2-weave.it.INíwo’jį’ nídiidááh.
move-to 2-get.up.IShá bíighah yáshti’ lá.
sun proportionate 1-talk.I DISCShį́į́dą́ą́’ łé’é yázhí shee hazlį́į́’.
summer-past pony 1-with 3-become.Pyiishjį́į́’
Perfective Mode: 1-become.black.Pyishóóh
3DO-1-brush/comb.it.IYóó’ ’anáháshyeed.
away SER-1-run.RʼAwéé chʼídeeldloʼ; chʼiyáán bá ʼádaʼdoołííł dóó bá niʼdaʼdoonih.
baby 3-laugh.P food 3-for pl-3-2dpl-prepare.F and 3-for pl-3-2dpl-distribute.F
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Command, affirmativefind in Navajo Imperatives
- Náásgóófind in Navajo Imperatives
- dóó and, and thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- -á for, for the benefit offind in Navajo Postposition Lexicon
- benefactive
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- Future (F)find in Navajo Verb Modes