An example search has returned 50 entries

Shichʼéʼé kinaasdaʼgo bitsiiʼ shá beʼdíítłʼóół tʼáásh ʼáko?

1-daughter 3-reach.puberty.P-GO 3-hair 1-for 3-2-tie.F just-Q okay

ʼÁłah ʼaleehdi ʼamá bééhániih daats'í bá dazhniiyą́ą́? ʼÁko daatsʼí nímasii łaʼ ʼakǫ́ǫ́ dííkááł.

meeting-at mother 3-remember perhaps 3-for 4-pl-eat.F potatoes perhaps some there 3-2-take.F
listenloadingplaying

Are they perhaps having a Mother’s Day dinner at the chapter meeting? Perhaps you could take some potatoes there.

’Adą́ą́dą́ą́’ísh tł’óo’di nishínílnish?

yesterday-Q outside-at 2-work.P

’At’éédísh yiniłtsą́?

girl-Q 3-2-see.P

’Atsį́’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?

meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI

Bikáá’ dah ’asdáhí bikáa’gi doodaai’ ni’góó daats’í nishdaah?

chair 3-top-at or floor-on perhaps 1-sit.NI

Chidí naat’a’í ’íinilaaígíí háajį’ ninít’a’?

airplane 3-2-make.P-ÍGÍÍ where-up.to 3-fly.P
listenloadingplaying

How far did the airplane that you built go when it flew?

Chidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’éta’ ’éí doodago daats’í dził yąąhgóó ch’ét’a’?

airplane-Q house 3-over-along 3-fly.P TOP or perhaps mountain 3-over-along 3-fly.P

Da’ Ron saad neiiłkaah?

Q Ron word 3-3-investigate.I
listenloadingplaying

Is Ron studying words?

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

Díí yihahígíí biyi’, háísh tówónaanígóó ch’aa deeyá?

this year.IGII within who overseas.GOO travel 3-going.F-Q

Dííshą’ látsíní háádę́ę́’ naa ninídee’?

this-Q bracelet where-from 2-to 3-arrive.PlO.P

Díkwíí lá nibeegashii?

how.many-Q 2-cow
listenloadingplaying

I was wondering how many cows you have.

Ha’a’aahjíísh ’éí doodago ’e’e’aahjíísh nighan?

east-from-Q 2-home TOP or west-from-Q 2-home

Ha’át’éego lá ’íiyisíí ’atiinjį’ ’ańdeeshdááł lá?

how Q main road-up.to 1-back-on-go.sg.F DISC
listenloadingplaying

How can I get back onto the main road?

Ha’át’éegoshą’ t’áadoo ’azee’ál’į́į́góó nisíníyáa da?

why-Q NEG hospital-to 2-go.sg.P NEG

Ha’át’íísh Mary nayiisnii’?

What-Q Mary 3-to.buy.I

Ha’át’íísh neidiyoołnih nínízin?

who-Q 3-3-buy.F 2-think.NI

Ha’át’íí nizhé’é yaa naaghá?

what Q 2-father 3-about 3-do.CI

haa + Neuter V

how / what V. The ’h’-expressions formed with ’haa’ plus a neuter verb are used to pose questions about “physical characteristics, quantity, and degree”.

haa nízah

listenloadingplaying

how far is it, how much time

haa níłtsááz

listenloadingplaying

how big around, how thick is it

Haaʼísh niʼnishʼaah?

where-Q 3-1-park.SRO.F
listenloadingplaying

Where should I park?

hahgo

listenloadingplaying

when [future]

Hahgo hooghan ’ánílééh?

when hogan 3-2-make.I
listenloadingplaying

When are you building a hogan?

Hahgo Jáan hooghan ’íílééh?

When John hogan 3-3-make.F
listenloadingplaying

When will John build a hogan?

Hahgosh Daniel hidilníísh?

when-GO-Q Daniel 3-start.work
listenloadingplaying

When does Daniel go to work?

háá-P.ENCLITIC

where. The expressions formed with ’háá-’ have a postpositional enclitic following them which indicates information about direction, location, or path.

háádóó

listenloadingplaying

where from (specifically)

háágóó

listenloadingplaying

where to

Háágóó lá díníyá?

where-to.Q 2-go.F

Hádą́ą́’ dii hooghan ’íinilaa?

when-past this hogan 3-2-make.P

Hádą́ą́’ hooghan ’ájíilaa?

When-past this hogan 3-4-make.P

Hádą́ą́’ Jáan Tó Hónaanígóó naayá?

When past John ocean across-to 3-go.P

Hái da shą’ tsinaa’eeł ’ájiilaa lá?

who DA Q boat 3-4-make.P DISC
listenloadingplaying

(I wonder) who made this boat?

Háí lá ’ałhosh?

who Q 3-sleep.I
listenloadingplaying

I am wondering who is sleeping

Háíshą’ tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

listenloadingplayingSpeaker: Tyler TinhornlistenloadingplayingSpeaker: Tyler Tinhorn

Who made a boat?

Jáanísh naalnish?

John-Q 3-work.I

Joołísh ’atiin tsé’naa ’ahííníłhan doodaii’ daats’í ’anít’i’ báhátis ’ahííníłhan?

ball-Q road across 3-2-throw.P or perhjaps fence 3-over 3-2-throw.P

Kin Łánídiísh ’éí doodago Bee’eldííldahsinildi daats’í naniná?

Flagstaff-at-Q TOP or Albuquerque-at perhaps 2-go.around.CI

Mary ha’át’íí nayiisnii’?

Mary what 3-3-buy.P
listenloadingplaying

What did Mary buy?

Mary ha’át’íísh nayiisnii’?

Mary what-Q 3-to.buy.I
listenloadingplaying

What did Mary buy?

Na’nízhoozhígóósh díníyá?

Gallup-to-Q 2-go.SP

Nichidí háadish nííníłbą́ą́z?

2-car where-at-Q 3-2-park.P

Nizhe’é haash wolyé?

2-father what-Q 3-call.NI

What is your father’s name?

Ronísh saad neiiłkaah?

Ron-Q word 3-3-investigate.I
listenloadingplaying

Is Ron studying words?

Yadiizíníshą’ haa néelt’e’go nínízin?

can-Q how 3.many.N-GO 2-want.NI

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI