Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Shichʼéʼé kinaasdaʼgo bitsiiʼ shá beʼdíítłʼóół. Tʼáásh ʼáko?

1-daughter 3-reach.puberty.P-GO 3-hair 1-for 3-2-tie.F just-Q okay

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł lágo.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O LÁGO

’At’ééd t’áá ’áhánídi ’ółta’ ’éí biniinaa doo hah dah nídiidáah da.

girl just far-at school TOP 3-cause NEG quickly up start-3-go.I NEG

’Ííłta’ dóó ’iiłghaazh.

1-read.P CONJ 1-sleep.P

Ániid ’iiyą́ą́ ’áko ndi t’ah dichin nisin.

Recently 1-eat.P even then still 3-hungry 1-want.NI

"Doildinę́ę’ daazts’ą́ą́ lá," didííniił.

3-be.outcast.NI-deceased 3-die.P DISC 3-2-tell.F

bik’ídidiidis

3DO-1dpl-wrap.it.around.it.F

Ch’ééh la’ baa ntséskees.

in.vain puzzlement 3-about 1-think.I

Chidí nidabinołtłáád.

car pl-3-2dpl-stop.I
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

dajiigish

pl-3DO-4dpl-make.one.cut.in.it.I

dashiilbéézh

pl-3DO-1dpl-boil.it.P

deeshį́į́ł

3DO-1-eat.it.F

deididoołhįh

pl-3DO-3dpl-melt.it.F

deiilzhóó’

pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.P

deitł’ó

pl-3DO-3dpl-weave.it.I

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

dididoołjah

3DO-2dpl-start.fire.F

didíníilkał

3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).F

díníshkaad

3DO-1-start.to.herd.them.(animals).I

Gah bikéé’ yishwoł.

rabbit 3-following 1-run.Prog

Haa léí’ yit’éehgo nichidí yichxǫ’ígíí doo baa níni’ da?

why-Q since 3-be.NI 2-car 3-ruin.P-NOM NEG 3-of 2-mind NEG

Hada’niłhosh le’!

up-pl-3-3-bubble.up.CI LE’
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

hadadéélbįįd

pl-3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.P

hadajizgeed

pl-3DO-4dpl-dig.it.out.P

hadíníilchał

3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).F

haiilgizh

3DO-1dpl-cut.it.out.P

haoołgizh

3DO-2dpl-cut.it.out.P

jishóóh

3DO-4-brush/comb.it.I

K’aa’ísh ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh ?

arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.P

K’idadeelyáá nit’éé’ t’óó daazgan, háálá doo nahałtin da.

1pl-plant.P past just 3pl-dry.SPN, because NEG 3-rain.CI NEG

Mósí ch’óółt’e’ lágo.

cat out-3-2-carry.O LÁGO

Nahałtin ládą́ą́’ doo deesháał da.

3s-rain.I in.case NEG 1-go.F NEG

nanilé

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nichxǫ' doo ájíléeh da.

stop NEG 3-4-make.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Nichxǫ' doo ájíléeh da.

stop NEG 3-4-make.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Nichxǫ' aad ’át’éii">t'áadoo baa nánít’íní.

stop NEG 3-about 2-bother.I-Í

Nimá yázhí bighanaad késhdę́ę́’į́">góó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

your aunt 3-house-to 2-run-and that-way baby 3-for 2-care.CI FUT

Níwo’jį’ nídiidááh.

move-to 2-get.up.I

Shi’éé’ kin bikáá’dóó hadah (or bidah, ’adah) ’ahé’ah.

1-clothes house 3-on-from areal-downward 3-1-toss.FFO.P

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F

Shimá dóó shizhé’é bił dibé dóó tł’ízí ta’nda’díígish nt’éé’.

1-mom and 1-dad 3-with sheep and goats 3-pl.shear.I past

Shimá bighangóó shíni’ ńt’éé’ ch’ééh déago shhoogéé’.

1-mother 3-home-to 1-desire.to.go past in.vain 1-go.P-GO 1-with ho-become.lazy.X

Sitsiitł’óól tsásk’eh bikáá’ dah yishłééh.

Navajo.hair.tie bed 3-on up 3-1-put.SFO.U

T’áadoo hosh niyą́ní.

T’ÁADOO cactus 3-2-eat.I-Í
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

T’áá ká ’ooshháásh lágo.

neg 1-go.to.sleep.O LÁGO

T'áá sáhí ʼííníyą́ą́ʼ. Tʼáá shǫǫ da ʼíyą́ shididííniił.

only.you 2-eat.P T’ÁÁ SHǪǪ DA 2-eat.I 1-2-tell.F

Tsxį́įłgo naalkidígíí neeznáá yidziihgo Jóhonaa’éí daolyéii ch’ééh ’iih da’ałne’ nít’éé’ ’áłt’ąą ’ałtso ’o’oolkidgo ’índa ’iih da’asne’.

fast-GO 3-tick-ÍGÍÍ ten 3-remain.I-GO Suns pl-3-call.NI-NMLZ in.vain 3-into pl-3-3-throw.I past until.after all clock-go finally 3-into pl-3-3.throw.P

Tł’éédą́ą́’ ni’shéłhaazh.

night-past 1-rest.P

yiishjį́į́h

Usitative Mode: 1-become.black.U

ʼAwéé chʼídeeldloʼ; chʼiyáán bá ʼádaʼdoołííł dóó bá niʼdaʼdoonih.

baby 3-laugh.P food 3-for pl-3-2dpl-prepare.F and 3-for pl-3-2dpl-distribute.F