Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ałk’idą́ą́’ ye’iitsoh lei’ jiní “łeeh nideeshbish.”

long.ago giant INDEF 4-say.P ground-into 2-1.roast.F
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

’Ííyą́ą́dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.

1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P

Ániid ’iiyą́ą́ ’áko ndi t’ah dichin nisin.

Recently 1-eat.P even then still 3-hungry 1-want.NI

'Aghaa’ daołgááh.

wool pl-3-2dpl-make.white.I

Ashkii tó nílinígíi yiih dzółhaał.

Boy flowing.water-ÍGÍÍ 3-in 3-3-fall.O

bik’ídadiidis

pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.

formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I

Chidí nidabinóołtłáád.

car pl-3-2dpl-stop.O

Daango k’ééda’dilyééh nt’éé’ t’áádoo k’ééda’diilyáa da.

spring-GO 3-plant.R past NEG 3-3-plant.P NEG

Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.

sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.P

daooshóó’

pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.P

deididínóołkał

pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).F

deiilyį́į́’

pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).P

deiilyį́į́h

pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).I

deiilzhóóh

pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.I

Dibé tóógóó neeshkał.

sheep water-toward 3-1-herd.Prog

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

didínóołkał

3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).F

Doo t'áá k'ad níká 'eeshwod da.

do.not.want.to for.you.pos 2-1-help.P NEG

doohsį́į́ł

3DO-2dpl-eat.it.F

Doondó’ ’awéé’ yicha da.

not.even baby 3-cry.I NEG

Dziłgóó ’o’ooldee’ yę́ę ná’ooldah.

mountain-to 3-go.pl.P past 3-return.pl.I

Gólízhii dégo dasidoo’į́įgo da’oołzhish nỉ.

skunk up-GO pl-3-look.I-GO pl-3-dpl-dance.I
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Ha’át’íísh neidiyoołnih nínízin?

who-Q 3-3-buy.F 2-think.NI

hadadoołbįįd

pl-3DO-2dpl-fill.something.up.with.it.P

hadeiilgéésh

pl-3DO-1dpl-cut.it.out.I

hadínííłchał

3DO-2-card.it.(as.in.wool).F

haiilgizh

3DO-1dpl-cut.it.out.P

hayííłgizh

3DO-3-cut.it.out.P

Háágóó lá Bíl doogááł nízin Jáan?

where-toward Q Bill 3-go.sg.F 3-want.CI John

Hosh doo jiyą́ą da.

cactus NEG 3-4-eat.DI NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Háá’íshą’. ’Ákǫ́ǫ́ dílyeed!

what-Q there 2-run.F

Jooł de’’aah.

ball here 3-2-bring.I

Kʼadí! Tʼáadoo tʼóó ’ííyį́į̨́łí.

stop NEG just 2-eat.Prog-í

Mósí ch’óółt’e’ lágo.

cat out-3-2-carry.O LÁGO

Na’azhǫǫshgi díkwíí shį́į́ shaa woobįįh?

hoop.and.pole.game-at how.much 1-to pass-win.I

Na’nízhoozhígóó náádínídzáago háadish ’adeeshį́į́ł nínízin?

Gallup-toward again-2-go.R-GO where-Q 1-eat-F 2-want.NI

Neel’ą́ą le’.

term-3-reach.up.to.NI LE’
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Nichxǫ' aad ’át’éii">t'áadoo baa nánít’íní.

stop NEG 3-about 2-bother.I-Í

nidazhdooleeł

pl-3DO-4dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

nideiskáá’

pl-3DO-3dpl-investigate.it.P

nideizlá

pl-3DO-3dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Niłísh bééhosin doodaii’ biłísh bééhozin?

2-with-Q 3-know.CI or 3-with-Q 3-know.CI

Níwe, doo aghaa’ bee nijinée da!

stop NEG wool 3-with 3-4-play.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Sha’ałchíní ayóó niłch’í naalkídi deineł’į́ ’áko ndi shí éí shináá bąą adin.

1-children very air 3-move.I 3-3.look.I however I 1-eyes 3-on doesn’t exist.

Siláo yik’ee noochééł.

police account 3-flee.Prog

T’áá hooshch’į’ déshnish.

suddenly 1-start.work.P

Tį’ ninádeiilnish.

let’s.go again-pl-1dpl-work.R

yiit’aal

3DO-1dpl-chew.it.P

yik’íideezdiz

3DO-3-wrap.it.around.it.P