Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Jáan biʼdizhchínéejįʼ ʼanááyííłką́. Bá daʼdiidį́į́ł.

John 3-birth.past-up-to again-day.P 3-for 1pl-eat.F

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł lágo.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O LÁGO

’Ákǫ́ǫ́ shił díí’ash.

there 1-with 2sg-go.du.F

-k’i

bíhoosh’aah

1-learn.it.I

Bįįh b da’doołdǫǫh.

deer 3-with pl-2dpl-shoot.I

Daané’é baa na’aldeehdi ’at’ééd jooł yídzoołtał.

game 3-to 3-happen.CI-at girl ball 3-3-kick.Prog

dadoohsį́į́ł

pl-3DO-2dpl-eat.it.F

dadínółkaad

pl-3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).I

daooyą́ą́’

pl-3DO-2dpl-eat.it.P

dazhdiłhį́į́h

pl-3DO-4dpl-melt.it.I

deeshbish

3DO-1-boil.it.F

deididoołhįh

pl-3DO-3dpl-melt.it.F

deishbéézh

pl-3DO-3dpl-boil.it.P

didadidiiljah

pl-3DO-1dpl-start.fire.F

didadołjeeh

pl-3DO-2dpl-start.fire.I

dideidííłjéé’

pl-3DO-3dpl-start.fire.P

didííłhįh

3DO-2-melt.it.F

Díí hooghan ’álnéehgi bee ła’ niidlį́į’go baa tįįh diikah.

this hogan 3-pass-make.I 3-with one 1dpl-be.NI-GO 3-about achieve 1du-take.on.pl.F
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

doołbish

3DO-2dpl-boil.it.F

Ha’át’íísh náádaadi’ní?

what-Q again-pl-3dpl-say.I

Hada’niłhosh le’!

up-pl-3-3-bubble.up.CI LE’
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

hadasiigeed

pl-3DO-1dpl-dig.it.out.P

hadííłtééł

3DO-2-carry.him/her.up.out.of.something.F

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg

haniilchaad

3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).I

hazhdoołtééł

3DO-4-carry.him/her.up.out.of.something.F

hazhniłchaad

3DO-4-card.it.(as.in.wool).I

Hooghan binááshwoł ńt’éé shimá sání shich’ahóóshkeed.

hogan 3-encircling-1-run.Prog past 1-grandmother 1-3-scold.P

Háá’íshą’. ’Ákǫ́ǫ́ dílyeed!

what-Q there 2-run.F

K’ad Na’nízhoozhídi naasháa le’.

now Gallup-at around-1-walk.I hope

Na’ná’á biyaa góne’ dóó báhátis ’adiłt’oh.

bridge 3-under below and 3-across 3-3-shoot.P

Na’nízhoozhídę́ę́’ shíká b ’oolwoł.

Gallup-from 1-for 3-with 3-drive.I

Naʼazhǫǫshgóó dooʼáazhgo nihikééʼ ʼiih deeshwoł.

casino-GÓÓ 2du-go.F-GO 2pl-behind 3-into 1-run.F

neizlá

3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.P

Nidahastą́ągo k’izh’dóle’ígi ’áhoot’é.

rain.P 4-plant.O.NOM areal-be.N

nidiilyeeł

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

2-auntie 3-house-toward 2-run.F and there-at baby 3-to 2-care.CI FUT

Níwe, doo hastóí baa níjít’į́į da!

stop NEG men 3-with 3-4-bother.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

shiilbéézh

3DO-1dpl-boil.it.P

Sitsilíké ’éiyáhá nda’ałkǫ́ǫ́’.

1-little.brother-pl TOP 3-pl-swim.IP

T’ah doo ashą́ą da.

not.yet 1-eat.I NEG

T’áá ká ’adinoólgháásh.

neg 2-oversleep.O

italic highlight particle_0" aria-label="zaashchíín">T’áadoo naanishgóó dah diisháhí Shicheii kojį’ bił ni’ilwod.

before 1-work.(I)GOO start-out 1-walk.NEG grandpa here with 3-2-drive.(I)

Tsxį́įłgo ni’éé’ biih ni’nééh.

hurry 2-clothes 3-into 2-crawl.I

yiishjį́į́’

Perfective Mode: 1-become.black.P

yik’íididoodis

3DO-3-wrap.it.around.it.F

Yiską́ągo díí doo ’íídííłtah da. (K’ad tsxíiłgo ’ííníłta’.)

tomorrow this NEG 3-2-read.F NEG (now quickly 3-2-read.I)

yiłhį́į́h

3DO-3-melt.it.(snow).I

“Níléí dził binaagóó ’ahééh hi’díníilchééł”, ní jiní ma’ii.

yonder.there mountain 3-around-GÓÓ around 2-du-run.F 3-say.P 4-say.P coyote