Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó sitsiits’iin díínii’.
morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG because soon 1-head 3-ache.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’ashą́ eatfind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- díínii’ ache, be in painfind in Navajo Verb Modes
- ’ahbínídą́ą́’ this morningfind in Navajo Adverb Lexicon
- -niinaa because of, on account offind in Navajo Postposition Lexicon
’Ahwééh doo dich’í’ígíí ła’ jóódlą́ą́’.
coffee NEG 3-bitter.NI-NOM some 3-4-drink.O’Ashkii t’áá shǫǫ ółta’ lá.
boy good.thing 3-learn.I DISC’Ashkii tó nílinígíi yiih dzółhaał.
boy water 3-be.NI-ÍGÍÍ 3-in 3-fall.O’Awééh kweʼé ninishteeh, adaʼoogeeh.
baby here 3-carry.AnO.I 3-fall.O’Eii lá bóhólníih ni.
that FOC 3-lead.Prog EMPHBaa tįįh náádiikah.
3-for achieve 1dpl-walk.pl.IBįįh bił da’doołdǫǫh.
deer 3-with pl-2dpl-shoot.IBįįh bił da’doołdǫǫh.
deer 3-with pl-2dpl-shoot.ICh’iyáán bá hooghandi béeso bideená naashnish.
food.store-at money 3-in-exchange.for 1-work.CICh’iyáán bá hooghandi béeso bideená naashnish.
food.store-at money 3-in-exchange.for 1-work.CIdaoo’aal
pl-3DO-2dpl-chew.it.Pdayiigish
pl-3DO-3dpl-make.one.cut.in.it.IDá’ák’eh góyaa yishwoł.
cornfield down.that.way 1-run.Progdeididínóołkał
pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).Fdeidíníłkaad
pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).Ididadoołjéé’
pl-3DO-2dpl-start.fire.Pdidazhdííłjéé’
pl-3DO-4dpl-start.fire.PDíkwíí jį́ nanilnish?
how.many-Q day 2-work.IDooshą’ gah t’áá gééd náshdááh lá.
ensure rabbit just without 1-return.I DISCdíníshkaad
3DO-1-start.to.herd.them.(animals).Idííníłhį́į́’
3DO-2-melt.it.PHaidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’ę́ę́’ --- doo shił yá’áhoot’éeh da.
winter-past mine.shaft inside 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dą́ą́’ past timefind in Navajo Postposition Lexicon
- time
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- naashnish workfind in Navajo Verb Modes
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- cognitive experiencer
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasesfind in Navajo Adverb Lexicon
haiilgéésh
3DO-1dpl-cut.it.out.Iháíníłgizh
3DO-2-cut.it.out.Pjiigish
3DO-4-make.one.cut.in.it.Ijiyą́
3DO-4-eat.it.IMary ha’át’íí lá yinízin?
Mary what Q 3-3-want.NINa’nííshee’ dóó k’ad éí dah ’iishtł’ó.
3-1-warp.P and now TOP up 3-1-tie.DINédáá dóó bikáá’adání bik’i ndinís’eez.
1-sit and table 3-on 1-place-1-foot.PNédáá dóó bikáá’adání bik’i ndinís’eez.
1-sit and table 3-on 1-place-1-foot.PNichxǫ’ báhádzid.
stop 3-P-be.dangerousŃdíshchíí’ yáázhí bąąh hasis’na’go shił yaa ’ádzaa.
pine.tree little 3-on 1-climb.P-GO 1-with down 3-act.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ąąh on, besidefind in Navajo Postposition Lexicon
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- accompaniment
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- haash’nééh climb up (on hands and knees)find in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’áshnééh actfind in Navajo Verb Modes
- yaa down, downwardfind in Navajo Adverb Lexicon
Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.
1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.ProgShichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.
1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.PShichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.
1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.FShichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.
1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.FSohodizingo t’áá ká nídoó’nééh.
prayer-GO neg 2-get.up.OT’áadoo béeso baa nishníłí bił 'aná’oolwod.
NEG money 3-for 3-1-lend.I 3-with 3-run.off.PT’áadoo hadahooł’áhí.
neg pl-3s-2dpl-make.noise.NP-ÍT’áadoo naaltsoos dayínółta’í.
neg book pl-3-2dpl-read.I-Íwoo’aal
3DO-2dpl-chew.it.Pwoshóóh
3DO-2dpl-brush/comb.it.Iyideeshjį́į́ł
Future Mode: 1-become.black.Fyiidą́
3DO-1dpl-eat.it.Iyik’íideezdiz
3DO-3-wrap.it.around.it.Pyik’íididis
3DO-3-wrap.it.around.it.IYiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?
tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- yiską́ągo tomorrowfind in Navajo Adverb Lexicon
- háá-P.ENCLITIC wherefind in Navajo Questions
- -sh enclitic for content questionsfind in Navajo Questions
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- yíshą́ eat itfind in Navajo Verb Modes
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- nisin think, wantfind in Navajo Verb Modes