Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Shideezhí n">t’áadoo ’ałtso ’íiłta’í nihaa nádzá.

1-sister NEG finish 3-read-NMLZ.NEG 1pl-to 3-return.P

ʼÁłah ʼaleehdi ʼamá bééhániih daats’í bá ’ádazhniiyą́ą́’? ʼÁko daatsʼí nímasii łaʼ ʼakǫ́ǫ́ dííkááł.

group gathering-at mother 3-3-remember perhaps 3-for 4-pl-eat.P so perhaps potatoes some there 3-2-take.OC.F

’Ach’íí’ ła’ deeshį́į́ł.

rolled.intestine some 1-eat.F

’Ashkii t’áá shǫǫ ółta’ lá.

boy good.thing 3-learn.I DISC

’At’ééd t’áá ’áhánídi ’ółta’ ’éí biniinaa doo hah dah nídiidáah da.

girl just far-at school TOP 3-cause NEG quickly up start-3-go.I NEG

’Áádóó “shiba’ yílwoł”, ní ma’ii, jiní.

and.then 1-ahead 2-run.F 3-say.P coyote 4-say.P
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

’Éí lą́ą baa nitséskees nít’ę́ę́’.

that EMP 3-about 1-think.I past

’Ákót’éego ’i’íímas ’ájiił’įįh ni.

like.this-GO FOC twill 3-4-make.U EMPH

’Íídeeshwosh daats’í doodaii’ saad naalkaah bindeeshnish.

1-sleep.F maybe or word research 3-1-work.F

Béégashii báháchxį’go bik’ee neeshchééł.

cattle 3-become.angry.I-GO 3-on.account.of 1-flee.Prog

bik’ídadisoodiz

pl-3DO-2dpl-wrap.it.around.it.P

bik’ízhdídis

3DO-4-wrap.it.around.it.I

Dahojitaałgo t’áá hoonaałgo wónáásdóó ’ayóí ’íits’a’go dahojitaał.

Pl-4-sing.I-COMP just areal-3-move.Prog-COMP soon remarkable 3-sound.I-COMP pl-4-sing.I

deishóóh

pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.I

Dichinísh doodaii’ dibáá’ísh jinízin?

hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NI

dizhdííłjéé’

3DO-4-start.fire.P

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGO

Díí yihahígíí biyi’, háísh tówónaanígóó ch’aa deeyá?

this year.IGII within who overseas.GOO travel 3-going.F-Q

Díkwíí jį́ lá nanilnish?

how.many Q days 2-work.I

Doo ’áłah dadiidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

dínółkaad

3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).I

Gohwééh t’áá bizhání ’éí doodaii’ ’abe’ bgo daats’í nínízin?

coffee only TOP or milk 3-with-GO perhaps 3-2-want.NI

Haa’íyee’ shimáyázhí daats’í ałtso ch’iyáán ’áyiilaa.

lets.see my-maternal.aunt finished food 3-3-making.P

hadazhdoołtééł

pl-3DO-4dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadínóołchał

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).F

hainiłchaad

3DO-3-card.it.(as.in.wool).I

Hái da shą’ tsinaa’eeł ’ájiilaa lá?

who DA Q boat 3-4-make.P DISC

jidoołbish

3DO-4-boil.it.F

Naalyéhé bá hooghandi t’ah doo dá’deelkaałdą́ą́’ nisingo na’ńle’dii tsį́į́ł shiisxį́ (siisxį́).

trading.post-at just NEG 3-PASS-close.I-past 1-think.N-GO dismay speed 1-3-kill.P

Neel’ą́ą le’.

term-3-reach.up.to.NI LE’
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

ni’sełkǫ́ǫ́’ léi’ yéigo bąąh ch’ééh déyá

1-swim.P because very 3-on in.vain 1-go.P

nidadiilyeeł

pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nisneez sélį́į’go shicheii nahałáhági ’át’éego nahashłáa doo nisin.

1-tall.NI 1-become.P-GO 1-grandfather 3-perform.ceremony.CI-similar.to 1-perform.ceremony.CI future 3-want.NI

nisoołkáá’

3DO-2dpl-investigate.it.P

nisínílá

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.P

nisíníłkáá’

3DO-2-investigate.it.P

nitł’ó

3DO-2-weave.it.I

Níléidi t’áá bahat’aadí shábitł’óól noolzhee’.

There-at just clear-NOM sun.3.rays 3-rays.I

Níwe, doo aghaa’ bee nijinée da!

stop NEG wool 3-with 3-4-play.I NEG

néishjį́į́h

Iterative Mode: 1-become.black.R

Shił dó’eeł!

1-with 3-float.O
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

shéłbéézh

3DO-1-boil.it.P

T’ah ’abíínídą́ą́’ naanishgóó dah dii.

still morning-past work-to up start-1-step.I

ín">T’áadoo hosh niyą́ní.

T’ÁADOO cactus 3-2-eat.I-Í

T’áá shǫǫ da la’ da’adą́ądi diné bich’iiyą’ hólǫ́ǫ́ .

at.least such.as some restaurant-at Navajo 3-food 3-exist.NI DISC

wooshjį́į́h

Optative Mode: 1-become.black.O

yiigish

3DO-2-make.one.cut.in.it.I

yiishjį́į́h

Imperfective Mode: 1-become.black.I

Ła’ nídeezid yę́ędą́ą́’ ’áajigo niséyá.

one month past that-way-GO 1.go.P

ʼAwéé chʼídeeldloʼ. ʼA’áshįįh daatsʼí nihee dahólǫ́.

baby 3-laugh.P Navajo.salt perhaps 2dpl-with pl-HO-exist.NI