An example search has returned 50 entries
Jáan biʼdizhchínéejįʼ ʼanááyííłką́. Bá daʼdiidį́į́ł.
John 3-birth.past-up-to again-day.P 3-for 1pl-eat.FShideezhí t’áadoo ’ałtso ’ółta’í nihaa nádzá.
1-sister NEG finish school-NEG 1du-to 3-return.P’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.
morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG 3-because soon hunger 1-3-kill.I
listen
I did not eat this morning, so I am hungry now.
bookmark- ’ahbínídą́ą́’ this morningfind in Navajo Adverb Lexicon
- t’áadoo notfind in Navajo Adverb Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’ashą́ eatfind in Navajo Verb Modes
- -niinaa because of, on account offind in Navajo Postposition Lexicon
- wónáásdóó soon, finallyfind in Navajo Adverb Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- sisxé killfind in Navajo Verb Modes
’Atsiniltł’ish dóó tó dayókeedígíí baa ’áłah ’aleeh lá.
electricity and water pl-3-request.I-NOM 3-for meeting DISCAshkii tł'óodi naashné ni. Nit'éé' bimá aní k'adee' 'aadéé' chiíłtsxóoí yilwoł.
boy outside-at 1-play.IP 3-say. past 3-mother 3-say.IP now there-from vehicle-yellow-NMZ 3-moving.fast.FBíni’dii ’awáalyaa sitį́.
3-let-stay jail 3-lay.SPNCh’il t’áadoo yishnizhí t’óó 'ahayóí hanáánáájéé’.
plant NEG 3-1-rip.P-NEG just many 3-again.return.PCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.
formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I
listen
Before, I didn’t understand English. Now, thankfully, I can speak some.
bookmark- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- diists’a hear, understandfind in Navajo Verb Modes
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- yáshti’ speakfind in Navajo Verb Modes
- ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ formerly, originallyfind in Navajo Adverb Lexicon
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- instrumental
Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad t’éiyá bee yádeilti’ nít’ę́ę́’.
formerly Navajo language only 3-with pl-3-speak.I pastChaha’oh biyaagi ni’dííłbąs.
shade.house 3-under-at 2-drive.FChidí léi’ la’ ch’ééh dah diilyeed.
car because surprise in.vain up 3-go.IChidí nidabinołtłáád.
car pl-3-2dpl-stop.IDah díníilghaazh ’áshįįh bik’ídíínił.
fry.bread salt 3-on-3-2-sprinkle.PlO.FDichinísh doodaii’ dibáá’ísh dzinízin?
hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NIdideidiłjeeh
pl-3DO-3dpl-start.fire.Idiidííłjéé’
3DO-3-start.fire.PDoo dibé ch’íi’niił da.
NEG sheep pl-3-2-du-take.out.I NEGdoohsį́į́ł
3DO-2dpl-eat.it.Fdołhį́į́h
3DO-2dpl-melt.it.IDíí tł’óół yílééł.
this rope 3-2-carry.SFO.Progdííníłhį́į́’
3DO-2-melt.it.PHa’át’íísh náádaadi’ní?
what-Q again-pl-3dpl-say.Ihaashgéésh
3DO-1-cut.it.out.Ijidooyį́į́ł
3DO-4-eat.it.FK’os hazlį́į́’ lá t’áá shǫǫ nahodoołtį́į́ł.
cloud 3-become.P EMP just good 3-rain.FClouds have formed. It’s a good thing it will rain.
bookmarkNédáá dóó bikáá’adání bik’i ndinís’eez.
1-sit and table 3-on 1-place-1-foot.PNi daats’í nił bééhózin ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?
2 perhaps 2-with 3-know.CI TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CInidasiilyá
pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Pcarry a ropelike thing around, 1st person plural
bookmarkNił bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?
2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI
listen
Do you know or does your grandfather know?
bookmark- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- accompaniment
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- nisin think, wantfind in Navajo Verb Modes
- -ísh enclitic for yes/no questionsfind in Navajo Questions
- doodaii’ particle orfind in Navajo Questions
- daats’í particle for perhapsfind in Navajo Questions
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- nisin think, wantfind in Navajo Verb Modes
Níyolgo t’áá ’áko niishch’ił.
wind-GO immediately 3-blink.USha’ałchíní ayóó niłch’í naalkídi deineł’į́ ’áko ndi shí éí shináá bąą adin.
1-children very air 3-move.I 3-3.look.I however I 1-eyes 3-on doesn’t exist.Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’.
sun proportionate 1-swim.CIShicheii haastihgo łáháda ninálnish.
1-grandfather 3-become.old.P-GO seldom 3-work.RShilééchąą’í sitsijį’ yilwoł.
1-dog 1-ahead-to 3-run.IShiyáázh nihił ’oołbąs dooleeł.
1-son 1pl-with 3-drive.Prog will.beshéłbéézh
3DO-1-boil.it.PSitsóóké da’ółta’go t’óó bik’iisdził.
1-grandchildren pl-school-GO just 3-1-support.ProgTsézéí lą’í joyéełgo nidaaz dooleeł.
gravel a.lot 3-4-haul.I-GO 3-heavy.NI 3-become.FWhen you're hauling a lot of gravel, it becomes heavy.
bookmarkTł’éédą́ą́, yá’át’ééhgo iiłhaaz. Night.last good.GO 1-sleep.P
Night.last good.GO 1-sleep.PTł’éé’ hodooleeł t'ahádą́ą́’ chizh ła’ ’ahidíłne’.
night 3-become.F before.thus wood some 3-2-chop.Iwołbéézh
3DO-2dpl-boil.it.Iyiilbéézh
3DO-1dpl-boil.it.Iyiyííshóó’
3DO-3-brush/comb.it.Pyíníłhį́į́’
3DO-2-melt.it.(snow).PŁa’ damóo yę́ędą́ą́’ dah ’iyétł’ónée, k’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół.
one Sunday past up 3-1-set.P-past now middle-toward 1-weave.ProgʼAzhishgóó déyá, sis łigaii shaʼ díílééł.
dance-to 1-go.F belt silver 1-borrow3-lend.SFO.FI am going to the song and dance, will you lend me your belt?
bookmark