Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Hííłch’į’go ’íinda ta’iideeshnih.

evening.GO until 1-mix.dough.F

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó sitsiits’iin díínii’.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG because soon 1-head 3-ache.P

’Akóyaa ’adah, t’áá baa ’áhólchįįh.

there-down down, just 3-to 2-aware.NI

’Aná’ázt’i’ ńtłóo’go biniinaa béégashii t’óó yigháńdaakah.

fence 3-loose.P-GO 3-because.of cow just 3-through-pl-3-go.pl.P
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

’ałdó’

’Ałk’idą́ą́’ Naayéé’ Neizghání ha’a’aahjigo ’atsiniltł’ish bił dah yizdéél jiní.

long.ago Monster Slayer east-to lightning 3-with up 3-move.SFO.P 4-say

Ałk'idą́ą́' 'éiyá naadą́ą́' ’ayóo k'éédadiilyééh nít'éé'.

long.ago TOP corn very pl-3-1dpl-plant.R past

’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.

noon-GO spring-at refl-1du-meet.F

’Áłchíní hastą́ą́ binidááhaidóó deigo hodees’áago t’áá ’ałtso da’ółta’go yá’át’ééh.

children six 3-year.P-from up areal-extend.NP all pl-3-study.NI-GO 3-good.N

’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.

certainly girl little house-from out-3-walk.F

’Ádą́ą́dą́ą́’ásh nishínílnish?

yesterday-Q 2-work.P

'Áłahji’ tó dilchxoshí síníł’ą́.

always water popping-Í 3-2-keep.SPN

Béégashii báháchxį’go bik’ee neeshchééł.

cattle 3-become.angry.I-GO 3-on.account.of 1-flee.Prog

ch’ínígóó

Chidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.

car 1-from mud 3-into 3-go.P-GO failure in.vain 1-act.P

Chizh ła’ yah ’aníjááh.

firewood some in 2-bring.I

Dah doónááł lágo!

up 2-go.F don’t

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGO

Díí yiską́ągo ’íídííłtah.

this tomorrow 3-2-read.F

Doo ’atiin bąąhgóó ch’il ’ahwééh ’áłah ’ájíléeh da.

NEG road 3-beside-along plant coffee together 3-4-gather.SFO.I NEG

Doo deighánígóó łeeyi’ ’azhnígeed.

NEG far ground-inside 3-4-dig.P

doo ndi

Doo t’áá k’ad bá’ólta’í sélį́į’ da.

NEG just now teacher 1-be.SPN NEG

Doo yéé shaa dinílwodí ’ats’in shį́į́ t’éiyá bik’ííníyáá nít’éé’.

DOO YÉÉ 1-to 2-run.P-Í bone possibly only 3-on-2-find.P

doochǫǫł --- dooleeł

Dzi’izí bikee’ náásxis nít’éé’ bił daalkaałí baa’íí’á.

bicycle 3-tire 3-3-turn.Prog past nail 3-into-3-extend.NP

Haa nízahjį’ hanínáshyįh dooleeł t’áá ’ákwíí jį́?

how 3-long.N-up.to 1-rest.R FUT every day

hahí

Haidą́ą́’ shich’ą́ą́h ’ííchííl na’nishkaadgo.

winter-past 1-protect 3-snow.P 3-1-herd.CI-GO

Hastiin nééz doondó’ ndi ’alzhish da.

man tall NEG but 3-dance.DI NEG

Hazhó’ó nidahísóotą́.

still pl-2dpl-sit.pl.P

Hágoónee’, t’áá ’ákódí shahane’.

well that’s.all 1-story

Hodíína’go deesháál.

in.a.while-GO go.sg.F

Kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso ńdiiłtsooz

areal-down 1-go.Prog past money 3-1-pick.FFO.P

Nanise’ígíí ch’iiyáán daohsą́ ’áko bee nihits’íís bitah ya’ádahoot’ééh dooleeł.

plant-ÍGÍÍ food pl-2-eat.I so 3-with 2pl-body 3-among pl-3-good.NI future

náás

Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

2-auntie 3-house-toward 2-run.F and there-at baby 3-to 2-care.CI FUT

Níwe, tʼáádoo łééchąąʼí nánítałʼí.

stop NEG dog 3-2-kicking.R.NEG

ńt’éé’

Shá bíighah ’azee’ál’į́įdi sédá.

sun proportionate medicine 3-make.I 1-sit.SPN

Shikee’ ’ániidígo biniinaa shikee’ bąąh tó’diisool.

1-shoe recently because 1-foot 3-on 3-blister.form.P

T’ah ’ałk’idídą́ą́’ t’áá neesh’į́į́ ńt’éé’.

still quite.long.ago just 2-1-see.P past

t’áá ’íiyisíí

T’áá ká ’ooshháásh.

neg 1-go.to.sleep.O

Tsé taah héjaa’go tó ńlínígíí bikáá’ ha’naa shił ni’ílwod.

stone water-into 3-1-put-.P-GO stream 3-on area-across 1-with 3-run.P

Tsxį́įłgo naalkidígíí neeznáá yidziihgo Jóhonaa’éí daolyéii ch’ééh ’iih da’ałne’ nít’éé’ ’áłt’ąą ’ałtso ’o’oolkidgo ’índa ’iih da’asne’.

fast-GO 3-tick-igii ten 3-remain-go Suns pl-3-call-NMLZ in.vain 3-into pl-3-throw.I past until.after all clock-go finally 3-into pl-3.throw.P

Tsxį́įłgo łees’áán ádíílííł; nimásání nihaa yíghááh!

quickly tortilla 2-make.F 2.poss-mat.grandma-NOM 1.pl-to 3-come.F

Yiską́ągo daats’í doodaii’ naakiiską́ągo daats’í dah dideeshááł.

tomorrow.GO maybe either two.tomorrow-GO or start.off 1-start.go.F

Yootóodi níyáago shik’éí daostse’ laanaa nisin.

Santa.Fe-at 1-arrive.P-GO 1-relatives 3-1-see.O wish 1-want.CI

łah