Náásgóó hoolzhish góne’
Díí náasdi hoolzhish baa hwinit’į́. Díí ha’oodzíí’ náasdi hoolzhish bee hólǫ́ǫgo ’éí ha’adzih bikéédę́ę́’ hoł yííshjání ’áyiił’įįh. Kǫ́ǫ́ bee ’ééhózinígíí ła’ bikáá’;
(1)
Da’adánídi | ’ats’ą́ą́ | deesghał. |
restaurant-at | ribs | 3-1-eat.F |
I’m going to eat ribs at the restaurant. |
(2)
Dziłghą́ą́’góó | deeshááł | nissin. |
mountain-top-toward | 1-go.F | 1-want.CI |
I want to go to the mountaintop. |
Shoo, kwe’é éí hoolzhishii bąąh ádinii łahgo nił béé hózin doo. Biniinaaníí ’éí hoolzhishii bąąh ádin áko “dooleeł” dóó “doo” bá chǫǫ’į́.
(3)
Asdzą́ą́ | Báhoozhóní | yinishyé. |
woman | happy | 1-called.NI |
My name is Happy Woman. |
“dooleeł” bíí t’ą́ągo dóó bił chǫǫ’į́įgo ’éí náasdi hoolzhish yaa hodoolni.
(4)
Asdzą́ą́ | Báhoozhóní | yinishyée | dooleeł. |
woman | happy | 1-called.NI | future |
My name will be Happy Woman. |
Bee ch’ét’ááhí
Saad at’éii náásdi hoolzhish nizhónígo bił nidaalnishígíí ’éí:
naasdi saad át’éii
- yiską́ągo ’tomorrow’
- díí tł’éé ’tonight’
(5)
Yiskáago | nighandi | naadeeshááł. |
tomorrow | 2-home-at | 2-to-1-go.F |
I will visit you tomorrow at your house. |
(6)
Díí | tł’éé | ’iidííłhosh. |
this | night | 2-sleep.F |
You’re going to sleep tonight. |
Kwé’é ha’oodzíí’ doo akót’éégóó bikáá’ sinił
Shoo: Saad doo ákót’éehgóó ha’oodzíi’go ’éi sǫ’ yázhí * bilą́ąji’ si’ą́ą łeh.
(7)
*Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ | Bilagáanaa | bizaad | doo | dideests’į́įł | da. |
formerly | English | language | NEG | 1-understand.F | NEG |
* Long ago I will not understand English. |
(8)
*Abínídą́ą́’ | t’áadoo | ’adeeshį́į́ł | da. |
morning-past | NEG | 1-eat.F | NEG |
* Earlier this morning I will not eat anything. |
(9)
*Łáháda | ach’íí’ | deeshį́į́ł. |
rarely | rolled.intestines | 1-eat.F |
* Once in a great while I will eat rolled intestines. |