An example search has returned 50 entries

Yadiizíní bigháníshgéésh.

can 3-through-1-cut.open.I

’Adą́ą́dą́ą́’ shichidí tsé bik’ą́ą́h yíłbą́ą́z.

yesterday 1-car rock 3-against 3-run.P

’Ak’ah kǫ’ dishtłi’go sédá.

candle 3-1-cause.burn.NI-GO 1-sit.SPN
listenloadingplaying

I’m burning the candle sitting here.

’Azhą́ hasistih ndi t’ah honishyóí.

even.though 1-be.old-P even.though still 1-be.energetic.NI

’Ałk’idą́ą́’ tóniteel bąąhgóó tádííyáhę́ę bénááshnii’.

long.ago ocean 3-beside-along around-1-past 3-1-remember.P

’áko

CONJ

’Áádę́ę́’ nánísdzáago łį́į́’ ni’deeshjoł.

from.there 1-return.p-GO horse 3-for pl-1-feed.F

-chą́’

-dááh

-doondó’ --- da, doo ndi ---da, doondó’ ndi --- da

Ch’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.

watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.R
listenloadingplaying

I eat watermelon then I drink water.

Ch’į́į́góó baa ntséskees.

fail 3-about 1-think.I
listenloadingplaying

I think about it (from many angles) without success (as in trying to hit upon a practical solution for a problem).

Chidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’ét’a’ doodaii’ dził bąąhgóósh ch’ét’a’?

airplane-Q hogan 3-over-along 3-fly.P or mountain 3-side-along-Q 3-fly.P

Da’ k’ad daats’í ch’iyáán ’áníléehgo n ’adazh’niiyą́ą́’?

Q now perhaps food 2-make.I-GO 2-for feast.happen

Dibé yázhí bitsį’ bíchą́ yídéeshni’.

lamb 3-meat 3-crave 3-addicted.NP

Díí chizh shá ’ałk’íniishóósh.

this firewood 1-for 3-2-split.I
listenloadingplaying

Split these pieces of wood for me.

Doo hah shił ’ílwod da léi’ t’áá ’íídą́ą́’ da’oodą́ą́’ lá.

NEG quick me.with 3.drive.P NEG since already 3pl.eat.P discover

Doondó’ ’ółta’ da.

NEG 3-go.school.NI NEG

Dziłdę́ę́’ hoołtį́į́ł ńt’éé’ t’áá nihich’į’jį’ ’ásdįįd.

mountain-from areal-rain.Prg past just 1pl-toward-up.to 3-disappear.P

Gohwééh haa néeląą’ nee hólǫ́?

coffee how 3-much.N 2-with 4-exist.NI

Ha’át’íísh Mary nayiisnii’?

What-Q Mary 3-to.buy.I

Haa níníłnééz?

what 2-tall.relatively.NI
listenloadingplaying

How tall are you?

Haa nízahjį’ hanínáshyįh dooleeł t’áá ’ákwíí jį́?

how 3-long.N-up.to 1-rest.R FUT every day

haa níłtsááz

listenloadingplaying

how big around, how thick is it

haa yit’é (hait’é), haa yit’éego (hait’éego)

listenloadingplaying

how is it, what is its condition

hahgo

Hastiin Nééz doo ’asht’é’égóó nihibéégashii yá doolnih.

Mr. Long extremely 1pl-cow 3-for 3-annoy.Prog

hágoónee’

Háísh tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

Kin Łánídi naashnish háálá ’áadi shaghan.

Flagstaff 1-work.I because there 1-live.NI

Kwii nináá’nísh’aah.

here again-3-1-place.R
listenloadingplaying

I will place it here again.

Na’nízhoozhídę́ę́’ shíká bił ’oolwoł.

Gallup 1-for 3-with 3-drive.I

Neezdáago ’índa yiyííłtsą́.

3-sit.P-Comp only.then 3-3-see.P

Nichidí háadish nííníłbą́ą́z?

2-car where-at-Q 3-2-park.P

néishjį́į́h

Iterative Mode: 1-become.black.R
listenloadingplaying

I will become black, get sunburned again and again

Sháahsita’gi yihę́ęsgo tsin-ts’ósí bee yích’id.

1-point.between.shoulder.blades 3-itch.I-GO stick 3-with 3-1-scratch.P
listenloadingplaying

When I got an itch between my shoulder blades, I scratched it with a stick.

Shizhé’éésh łį́į́’ yiyííshǫǫdę́ę ’ayóó ’eelwod?

1-father horse-Q 3-3-tame.P-COMP.past really 3-run.away.P

Shį́į́dą́ą́’ łé’é yázhí shee hazlį́į́’.

summer-past pony 1-with 3-become.P
listenloadingplaying

I got a pony last summer, I acquired a pony last summer.

T’áá hooshch’į’ déshnish.

suddenly 1-start.work.P

Tó Haach’i’dę́ę́’ ’ííyisíí naashá.

Tohatchi-from truly 1-go.CI

Tséíłkéí nidaanéego dahonółne’ laanaa daniidzin.

teens pl-3pl-play.I-GO pl-3pl-win.O hope pl-3pl-think.P
listenloadingplaying

We are wishing the teens would win their game.

Tsékooh góyaa tł’óół bee ’adanásh’nah.

canyon areal-down 3-with 1-climb.down.R

Tsinaabąąs bikáádę́ę́’ ’adaashááh nt’éé shitł’aakał ’íízǫ́ǫ́z.

wagon 3-from downward-1-go.I past 1-skirt 3o-1-tear.P

Tsinaabąąs bikáá’dę́ę́’ t’áá ’ałkéé’ ’adahaago’ ndeii’néego.

wagon 3-top-from just one-after-another down-1Pl-fall.P 3Pl-play.CI-GO.CI

Tł’éédą́ą́’ t’áadoo hazhó’í ’ííłhaazh da léi’ bił nisin.

night.last NEG good 1.sleep.P NEG since sleepy 3-1.desire.NI
listenloadingplaying

I’m sleepy since I didn’t sleep well last night.

wooshjį́į́h

Optative Mode: 1-become.black.O
listenloadingplaying

I hope to become black, get sunburned

yę́ędą́ą́’

yiishjį́į́h

Imperfective Mode: 1-become.black.I
listenloadingplaying

I am becoming black, getting sunburned

yiit’aal

3DO-1dpl-chew.it.P