Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ ch’iyáán ’áshłaago dajííyą́ą́’.

yesterday food 1-make.P-GO pl-4-eat.P

’Amásání léi’ dibé yázhí yootééł.

grandmother INDEF sheep little 3-3-carry.AnO.Prog

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł lágo.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O LÁGO

’Ałk’idą́ą́’ ’ayóo nahałtin ńt’éé’.

long.ago very areal-rain.I past

’Ałk’idą́ą́’ tł’oh naadą́ą́’ dant’į́įhgo łį́į́’ doodaii’ béégashii da há hadahwiił’éés ńt’éé’.

long.ago grass corn 3-ripen.I-GO horse or cow etc. 4-for 3-stomp.I past

’áko ’índa

CONJ

’Áłtsé baa nitsídadiikos ’áko shį́į́ ’índa bik’i nidadii’nił.

first about 3-3.think.F then only 3-3pl.record.I

’Éí naanishígíí haa nízahdę́ę́’ binanilnishgo hoolzhiizh?

that work-ÍGÍÍ how 3-long.N-past 3-2-work-GO time.move.P

’Ólta’di ’áłchíní binaashii sédáago ’ííníshta’.

school-at children 3-across.from 1-sit.SNP 3-read.NI

-dę́ę́’

-káá’

bik’ídadidoohdis

pl-3DO-2dpl-wrap.it.around.it.F

Bilagáana ła’ níhit’ááh dookah jiní.

Anglo some 1Pl-close.to 3-go.Pl.F 4-say.NI

Bilá ’ooskidgóó yoonaał le’.

3-at 3-time.P-GOO 2-arrive.P hope

Ch’iyáán ’áshłaadóó tsííd bik’i hooziid.

food 3-1-cook.P-from embers 3-onto area-1-cover.P

Chizh ła’ yah ’aníjááh.

firewood some in 2-bring.I

daats’í

Dá’ák’ehdi nídahodoohgoł.

cornfield-at pl-3-2-hoe.F

deidiłhį́į́h

pl-3DO-3dpl-melt.it.I

Dibé hólǫ́ǫgo ła’ níjół’ah laanaa.

sheep exist-GO some 4-butcher.O hope

Dichin bik’ee doo bííchįįd da.

hunger 3-account neg 3-become.hopeless.P neg

Díkwíísh nibeegashii?

how.many-Q 2-cow

Doo yéé niiłtsán.

NEG fear .P. 2-1-see-NOM

dołhį́į́h

3DO-2dpl-melt.it.I

Gah bik’ee’ taah yí’áhígóó ’eesbąs.

rabbit foot water 3-into1-drive.Prog

Ha’át’éegoshą’ ’ayóo náníldzid?

why-Q very 2-fear.I

hadadoołtééł

pl-3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadeiilgéésh

pl-3DO-1dpl-cut.it.out.I

haniłgéésh

3DO-2-cut.it.out.I

Háadi lá dibé nidahaniih?

where-at Q sheep pl-3-pass-sell.CI

Háadi niyaa hazlį́į́’?

where-at 2-under area-grow.P

Hágoónee’, t’áá ’ákódí shahane’.

well that’s.all 1-story

háidí

Jáanísh naalnish?

John-Q 3-work.I

Mary ha’át’íí nayiisnii’?

Mary what 3-3-buy.P

Na’ahóóhaii Ya’iishjááshtsoh bini góne’ nída’adleeh.

July 3-in 3-into rodeo 3-Pl-SUP-be.R

Na’ńle’dii. Tó háníyá, tóhą́ą ’ásdįįd lá.

dismay water areal-1.go 3-disappear.P DISC

nisoołkáá’

3DO-2dpl-investigate.it.P

Nizhe’é ha’át’íísh yaa naaghá?

2-father what-Q 3-about 3-do.CI

Nizhéʼé nilą́ąjįʼ yigáałgo bikééʼ yilwoł.

2-father 2-in.front-to 3-walk.Prog-GO 3-behind 2-run.Prog

N bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í b bééhózin?

2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI

néishjį́į́h

Iterative Mode: 1-become.black.R

Shimá dóó shizhé’é bił dibé dóó tł’ízí ta’nda’díígish nt’éé’.

1-mom and 1-dad 3-with sheep and goats 3-pl.shear.I past

Shimá sání t’áá shídin ’ííyá.

Shį́įgo ch’ééh jiyáán yishį́į́h ’áádóó tó lą’í yishdlį́į́h.

summer-GO watermelon 3-1-eat.U and.then water lots 3-1-drink.U

T’áadoo hosh biih dadoołtaałí.

neg cactus 3-in pl-2dpl-step.O-Í

T’áá ch’ééh ’ásht’į́įgo bįįh biyaaghah ’eelwod.

just in.vain 1-act.NI-GO deer 3-around.corner 3- run.away.P

Tó bee naat’ahí yę́ę bitł’áahdi yiichxii’ lá.

water canteen past 3-under-at 3-rust.P DISC

woołhį́į́’

3DO-2dpl-melt.it.(snow).P

łahgo