Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ashkii bi’éé’ hazhó’ó ’ayíyiischid dóó ’ólta’ góne’ yah ’ííyá.
boy 3-shirt nicely 3-3-tuck.in.P and 3-go.P’Ashkii yázhí éí bimá kingóó yił yi’ash.
boy little TOP 3-mother store-to 3-with 3-walk.du.Prog’Áádóó éí haa daadzaa?
and.then TOP what pl-3-do.P’Áshįįh Bii’ Tóodi níyáago dził bąąh hanáádeesh’nah.
Salt.Lake.City-at 1-go.P-GO mountain 3-on again-1-climb.R’Áłchíní bi’éé’ náádaségis.
children 3-clothes 3-1-wash.R-ii’, yi’
-nánii
Béégashii yáázh bichá ninish’aah.
calf 3-bunch 3-1-put.I.SROCh’iyáán nináhíłnihgo haa nízahjį’ ’ánádįįh?
food 3-2-buy.R how 3-long.N-up.to 3-become.none.Raad ’át’éii">Ch’į́į́góó baa ntséskees.
fail 3-about 1-think.IChidí ’anáshdlééh, háálá doo naalnish da.
car 3-1-repair.I because NEG 3-work.I NEGDa’ Cubadę́ę́’ tsinaa’eeł nił ní’éél?
Q Cuba-from boat 2-with 3-float.Pdadiilbish
pl-3DO-1dpl-boil.it.FDamóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.
sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.Pdaooshóó’
pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.Pdazhdííłhį́į́’
pl-3DO-4dpl-melt.it.PDibé bighan báátis dah yiishte’.
sheep corral 3-over up 1-climb.Pdidííníłjéé’
3DO-2-start.fire.Pdiididoołjah
3DO-3-start.fire.Fdiidííłjéé’
3DO-3-start.fire.PDoo bił bééhózin da ya’?
neg 3-with 3-know.CI neg QDoo chosh shijooł’į́į́’ léi’gi’ ’át’éégóó shił hóyéé’.
NEG 3-1-make.use.O proof.against-NEG 1-with lazy.NIDíí jį́ Nida’iiníísh ’áko shį́į́ nihich’į’ nida’iilyé, ya’?
today Friday then.maybe 1pl-toward 1pl-payment.I Qha’át’éegi
Ha’át’íí neidiyoołnih nínízin?
who 3-3-buy.F 2-think.NIha’naa (Ib. tsé’naa)
Ha’ąądi dibé bighan.
areal-other.side sheep 3-corralhadaniilchaad
pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).Ihadoołtééł
3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.Fhadínóołchał
3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).FHak’az bik’ee shíchį́į́h doo ’áháłchįįh da.
haniilchaad
3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).IHáágóósh díníyá?
where-to-Q 2-go.IK’os jóhonaa’éí yich’ą́ą́h ’i’ííjool.
cloud sun 3-protect 3-drift.PMary ha’át’íí lá yinízin?
Mary what Q 3-3-want.NIMósí yázhí bimá yits’ą́ą́’ yóó’ííyá.
kitten 2-mother 3-from away-3-go.PNa’nízhoozhígóó nihił ’adeeswod ’áko shį́į́ ’adiidį́į́ł chidí nihá ’ánálnéehgo.
Gallup-to 1-with INDEF-drive.P then maybe 1-dual-eat.F car 1-for 3-fix.I-GO
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- -á for, for the benefit offind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- ’áko shį́į́ then maybe, then probablyfind in Navajo Conjunction Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
na’ńle’dii
Sam Diné yitah naalnish.
Sam Navajo 3-among 3-work.IShi’éé’ kin bikáá’dóó hadah (or bidah, ’adah) ’ahé’ah.
1-clothes house 3-on-from areal-downward 3-1-toss.FFO.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- ’adah downward from a heightfind in Navajo Adverb Lexicon
- -káá’ on, on top offind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -dóó from a specific location or point in space or timefind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’ahish’áád toss awayfind in Navajo Verb Modes