Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ałk’idą́ą́’ Naayéé’ Neizghání ha’a’aahjigo ’atsiniltł’ish bił dah yizdéél jiní.
long.ago Monster Slayer east-to lightning 3-with up 3-move.SFO.P 4-say’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.
certainly girl little house-from out-3-walk.FAhwééh yishdlį́į́ ’áko ’índa ch’éénásdzíd.
coffee 3-1.drink.P when 3-1.wake.up.PChidí daats’í bee hólǫ́ ’éí doodaii’ niísh chidí nee hólǫ́?
car maybe 3-with 4-exist.N TOP or 2-Q car 2-with 4-exist.NIChidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.
car 1-from mud 3-into 3-go.P-GO failure in.vain 1-act.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- yilyeed go, runfind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’asht’í actfind in Navajo Verb Modes
- t’áá ch’į́į́góó failurefind in Navajo Adverb Lexicon
- -iih intofind in Navajo Postposition Lexicon
Chidí ła’ bíká ’í’iishłaa.
car some 3-for 1-order.PDa’ k’ad daats’í ch’iyáán ’áníléehgo ná ’adazh’niiyą́ą́’?
Q now perhaps food 2-make.I-GO 2-for feast.happendadizhdínóołkał
pl-3DO-4dpl-start.to.herd.them.(animals).Fdidadiiljeeh
pl-3DO-1dpl-start.fire.IDíigi ’át’éego yigááł.
this-similar.to 3-walk.ProgDíí yihahígíí biyi’, háísh tówónaanígóó ch’aa deeyá?
this year.IGII within who overseas.GOO travel 3-going.F-QDziłghą́ą́’góó deeshááł nissin.
mountain-top-toward 1-go.F 1-want.CIHaa’íshą’ neezgai?
where-Q 3-hurt.Nhadadéélbįįd
pl-3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.Phaiłgéésh
3DO-3-cut.it.out.Ihaoogeed
3DO-2dpl-dig.it.out.PHáádę́ę́’shą’ tó ndahohheeh?
where-from-Q water pl-3-2-haul.LPB.IHáí lá yiską́ągo Tónaneesdizígóó bił ’adeeswod?́
who discovery tomorrow.GO Tuba.City.GOO with 3-drive.F-QHónáhoot’éhí ’índa ch’aa deeshááł nissin.
next.year until travel will.go.F 1-desire.K’aa’ísh ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh?
arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.PKii łį́į́’ yizloh léi’ yí’diiłííd.
Kii horse 3-3-rope.SP CONJ 3-3-brand.IKwe’é k’ad łe’esh’aah.
here now earth-1-put.into.I.SROléi’
Na’azhǫǫshgi díkwíí shį́į́ shaa woobįįh?
hoop.and.pole.game-at how.much 1-to pass-win.INa’nízhoozhídę́ę́’ shíká bił ’oolwoł.
Gallup-from 1-for 3-with 3-drive.I
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dę́ę́’ from a general location or point in space or time, also out of, off offind in Navajo Postposition Lexicon
- -ká after, forfind in Navajo Postposition Lexicon
- benefactive
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’oolwoł drivefind in Navajo Verb Modes
Naalyéhé bá hooghandi tł’oh hániikai ńt’éé’ ’áníídí yee’ ’ásdįįd lágo ’áadi niikai.
trading.post-at hay 1dpl-go.pl.P past recently very 3-disappear.P DISC-GO there 1dpl-go.pl.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -á for, for the benefit offind in Navajo Postposition Lexicon
- benefactive
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- time
- ’ániidígo recently, not long agofind in Navajo Adverb Lexicon
- time
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
nidasoołkáá’
pl-3DO-2dpl-investigate.it.PNidlóóhísh doodaii’ dooísh nidlóoh da?
2-cold.I-Q or NEG-Q 2-cold.I-Q NEGnidoohłeeł
3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.FNihá naazíinii bił neikai.
our leaders 3-with 3pl-1pl-go.PNiísh ’ałdó’ t’áá ’ákwíinínízin?
2-Q also just 2-think.so.NIniyą́
3DO-2-eat.it.INił bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?
2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- accompaniment
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- nisin think, wantfind in Navajo Verb Modes
- -ísh enclitic for yes/no questions
- doodaii’ particle or
- daats’í particle for perhaps
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- nisin think, wantfind in Navajo Verb Modes
Ńléí ’asdzą́ą́ sáníshą’ háí ’át’į́?
there woman old-Q what 3-be.NShich’ahashkéé léi’ doo bíká ’iishyeed da.
1-3-upset.I since NEG 3-for 1-help.I NEGShimá sitsilí bibéésh bee hane’í bits’ą́ą́’ náádii’ą́.
1-mother 1-little.brother 3-cellphone 3-away.from 3-3-return.PShoo sitsóí, da’ Na’nízhoozhigóó nił ’adeeswod?
hey 1-grandson Q Gallup-to 2-with 2-go.FT’áá ní’áłtsé hooghandi nánísdzá.
thus you first home-at 1-arrived.Rev. PTó bee naat’ahí yę́ę bitł’áahdi yiichxii’ lá.
water canteen past 3-under-at 3-rust.P DISCTó lą’ígo nidlą́ ’áko bee nitah yá’áh’hoot’ééh dooleeł.
water many 3-2-drink.DI so 3-with 2-among pl-3-good.NI future
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’áko so, so that, so thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- -tah, -taa-, -ta- among, mixingfind in Navajo Postposition Lexicon
- Neuter Imperfective (NI)find in Navajo Verb Modes
- dooleeł futurefind in Navajo Adverb Lexicon