Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínígo ch’éshááh ’áádóó sodiszįįh.

morning-GO 1-go.out.U and.then 1-pray.U

’Ałk’idą́ą́’ tł’oh naadą́ą́’ dant’į́įhgo łį́į́’ doodaii’ béégashii da há hada’ał’éés ńt’éé’.

long.ago grass corn 3-ripen.I-GO horse or cow etc. 4-for 3-stomp.I past

’áádóó

CONJ

’át’ah ’índa

’Oółháásh lágo.

2-sleep.O don’t

-jigo

-tis

bik’ídazhdidis

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.I

bik’ízhdeezdiz

3DO-4-wrap.it.around.it.P

Ch’ah ’éí doodaii’ nák’ee sinilí łizhinígíí daats’í nee hólǫ́’?

hat or sunglasses perhaps 2-with 4-exist.NI

Ch’ééh jiyáán hooghangóó dah dii’ągo shee nikihoníłt.

watermelon home-toward up 3-1-move.SRO.P 1-with area-start-rain.P

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Na’nízhoozhídi kééhasht’į́ ńt’éé’.

formerly Gallup-at 1-live.I past

Ch’ééh jiyáán hooghangóó dah dii’ągo shee nikihoníłt.

watermelon home-toward up 3-1-move.SRO.P 1-with area-start-rain.P

Chidí naat’a’íísh hooghankáá’góó ch’ínísaal ’éí doodaii’ dziłghą́ą́’góó daats’í?

airplane house-over-along over-3-fly.P TOP or mountain-attached-along perhaps

Da’ Ron saad neiiłkaah?

Q Ron word 3-3-investigate.I

Da’ Ron saad neiskáá’?

Q Ron word 3-3-investigate.P

deidííłhį́į́’

pl-3DO-3dpl-melt.it.P

Dibé doo deeghánígóó ’ałkéé’ ’adíítąądgo hooghanjį’ náákah.

sheep neg long.distance-neg-GO following.behind 3-in.a.line.NP-GO home-up.to return.go.I

didadołjeeh

pl-3DO-2dpl-start.fire.I

Díí chąą’ shą’ háádę́ę́’ niníyęęzh?

this manure-Q where-from 3-ooze.P

Díí dziłígíí shádi’ááh bich’ijígo ’ałkéé’ ’adíítąąd.

this mountain-Comp southward 3-toward-GO one-behind-another 3Pl-scatter.NP

Díkwíísh ninááhai?

how.many-Q 2-winter.NI

Doozhǫǫgo da’ííłta’ígíí t’éiyá yá’át’éehgo naanish bá dahólǫ́.

satisfactory pl-3-study.P-NOM only 3-good.N-GO work 3-for pl-3-exist.NI

dííníłhį́į́’

3DO-2-melt.it.P

Ha’át’éegishą’ nich’ah nííní’ą́?

where-at-Q 2-hat 3-2-set.down.SRO.P

Ha’át’éego lá ’íiyisíí ’atiinjį’ ’ańdeeshdááł lá?

how Q main road-up.to 1-back-on-go.sg.F DISC

ha’át’éejį’

ha’át’ééjí

haa nízahdę́ę́’ hoolzhiizh

Haash nízah kodóó nighanjį’?

how-Q 3-long.N here-from 2-home-to

hadasoogeed

pl-3DO-2dpl-dig.it.out.P

hadínííłchał

3DO-2-card.it.(as.in.wool).F

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg

hajiłgéésh

3DO-4-cut.it.out.I

Hatáálgóó déyáago shikélchí t’óó tsxį́į́łgo bił ’ada’shéshiizhgo ńdaséłkad.

ceremony-1-go-Fut-GO 1-moccasin merelyhurry.GO 3-with 3-1-pierce-GO 3-1-sew-P
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

háadi

Háí lá tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who Q boat 3-3-make.P

K’ad cháshk’eh gódę́ę́’į́">yaa tó de ’anool’ąął.

now wash down water up 3-rise.Prog

nanilé

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.I

Shichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.

1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.P

Shiníbaal doo tó biníkáogeeh le’ ’át’éégóó ’íishłaa.

1-tent NEG water 3-through-3-flow.O proof.against-NEG 3-1-make.P

Shínaaí shich’ą́ą́h naaghá.

1-older.brother 1-protect 3-go.CI

Sitsilí shilááh ’áníłdáás.

my.brother 1-beyond 3-heavy.NI

T’áá ’ákwíízhíní tó dah siyínígóó ’ałnánáshdááh.

every summer lake-toward again-1-go.R

Tsxį́įłgo łees’áán ’ádíílííł nimásání nihaa yighááh!

quickly tortilla 3-2-make.F 2.poss-mat.grandma-NOM 1.pl-to 3-come.F

Tł’ée’go shibee ni’dildlaadí bóhosésa’go ch’ééh ’ádináhweessił.

night-GO 1-flashlight 3-1-miss.P-GO in.vain reflex-around-1-grope.Prog
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Tł’óo’di kǫ’ diltłi’ bikáa’gi chéch’il ła’ dináádísh’nííł.

outside-at fire 3-burn.NI 3-on-at oak some fire-again-3-1-move.PlO.I

yidíníłkaad

3DO-3-start.to.herd.them.(animals).I

yiyííłhį́į́’

3DO-3-melt.it.(snow).P

Łį́į́’ ’áhidinníłnáago sizį́.

horse Recip-3-opposite-GO 3-du-stand.SPN
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying