Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’ayóí

’Ałk’idą́ą́’ ch’iyáán ’ ádayiilaa léi’ ła’ ’ánáádeiilyaa.

long.ago food pl-3-3-make.P Indef. some again-pl-3-1dpl-make.P

’Ałk’idą́ą́’ shimá b na’nishkaadgo ’aghaa’ yisdizígíí dibé yázhí yichíihgo yizénéíłt’ih.

long ago 1-mother 3-with SUP-1-herd.I-GO wool 3-spin.P-ígíí lamb 3-birth.P-GO 3-neck-around-3-tie.P

’Ííłta’ dóó ’iiłghaazh.

1-read.P CONJ 1-sleep.P

’Oółháásh lágo.

2-sleep.O don’t

-dááh

-jí

-naashii

Ch’iyáánísh hólǫ́?

food-Q 4-exist.NI

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo baa ’áhonissin da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫd bik’i’diitą́.

formerly Navajo language research NEG 3-about 1-aware.CI NEG | now TOP at.least 3-of-1-understand.P

Chahash’ohjí ch’ínááhoníshóó’.

brush arbor-JÍ out-again-area-sweep.R

Chidí naa’na’í ’ayóo bídin nishłį́.

tractor really 3-without 1-be.NI

Chizh ła’ yah ’aníjááh.

firewood some in 2-bring.I

dadidiilyįh

pl-3DO-1dpl-melt.it.F

dajoodlą́ą́’

pl-3DO-4dpl-drink.it.P

Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.

sunday past.time mountain-top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.P

dididoołjah

3DO-2dpl-start.fire.F

didołjeeh

3DO-2dpl-start.fire.I

Díí hooghan ’álnéehgi bee ła’ niidlį́į’go baa tįįh diikah.

this hogan 3-pass-make.I 3-with one 1dpl-be.NI-GO 3-about achieve 1du-take.on.pl.F
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Díí jį́ ’áłchíní nááda’ołta’.

this day children again-pl-3-study.R

Díí nanise’ hiná.

this plant 3-alive.NI

Díí tsídii bit’oh yisdádeeshjoł, ’áko shį́į́ kónááhoot’éhé tsídii ła’ náábít’oh dooleeł.

this bird 3-nest 3-1-save.F-NCM then maybe next.year bird some again-3-nest future

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed.

this night NEG bull into.field-3-run.O

Doo deighánígóó łeeyi’ ’azhnígeed.

NEG far ground-inside 3-4-dig.P

doolá dó’ --- da lá

Díkwíí lá ninááhai?

how.many Q 2-winter

Ha’át’íí lá hastiin dóó ’at’ééd ’áyiilaa?

what Q man and girl 3-3-make.P

Haa níníłnééz?

what 2-tall.relatively.NI

Haa’í lá neezgai?

where Q 3-hurt.N

hadííníłbįįd

3DO-2-fill.something.up.with.it.P

Háadi lá łį́į́’ naakai?

where-at Q horse 3dpl-walk.I

Hái da shą’ tsinaa’eeł ’ájiilaa lá?

who DA Q boat 3-4-make.P DISC

jidooyį́į́ł

3DO-4-eat.it.F

Joołísh ’atiin tsé’naa ’ahííníłhan doodaii’ daats’í ’anít’i’ báhátis ’ahííníłhan?

ball-Q road across 3-2-throw.P or perhjaps fence 3-over 3-2-throw.P

K’aa’ísh ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh?

arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.P

Mary bimá sání yá ’ata’ halne’.

Mary 3-grandmother 3-for indef.between 3-talk.DI

Na’ashǫ́’ii doo baa nijit’į́į́ da.

snake NEG 3-with 4-bother.O NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Naakai diné’é bá shíshchíín.

mexican people 3-for 1-born.SPN

Níwo’jį’ nídiidááh.

move-to 2-get.up.I

Shilééchąą’í yázhí táa’go tsásk’eh yiyaa ’ahííjéé’.

1-dog small three-comp bed 3-under 3-lie.pl.NP

shéłbéézh

3DO-1-boil.it.P

T’áadoo hosh biih dadoołtaałí.

neg cactus 3-in pl-2dpl-step.O-Í

T’áá ká ’adah ’ooshgeeh

NEG down 1-fall.O

T’áá ká ’áshįįh dah díníilghaazh bik’íóónííł.

NEG salt fry.bread 3-on-3-2-sprinkle.PlO.O

Tó ńlį́įgo ha’naa niníyáá ńt’éé’ kohgo tó bínéés’ąąd.

water 3-be.N-GO area-across 1-walk.P past here water 3-rise.P

Tł’éé’go doo 'ízh'dísóół da.

night-GO NEG 4-whistle.O NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Tł’éédą́ą́’ ńléí dził bine’jí ’adildííl yiits’a’ ni’.

night-past there mountain 3-behind-way thunder 3-sound.P recall

wołbéézh

3DO-2dpl-boil.it.I

yidíníłkaad

3DO-3-start.to.herd.them.(animals).I

Łééchąą’í ’ałch’į’ yiil’aad.

dog RECIP-toward 3-1du-sic.P