Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Akóyaa ’adah, t’áá baa ’áhólchįįh.

there-down down, just 3-to 2-aware.NI

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O

’At’ééd t’áá shǫǫ kinaasda’.

girl just good 3-puberty.P

’Atsį’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?

meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI

’Ayóigo deesk’aaz --- ’áyąą dah dinítsiz.

terribly cold no.wonder up 2-shiver.NI

’Ayóo deesk’aazgo beeldléí ditánígíí biih násh’nah.

very cold-GO blanket 3-thick.NI-ÍGÍÍ 3-into 1-crawl.R

’Áshįįh Bii’ Tóodi níyáago dził bąąh hanáádeesh’nah.

Salt.Lake.City-at 1-go.P-GO mountain 3-on again-1-climb.R

bik’ídadidiidis

pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.F

bik’ídadohdis

pl-3DO-2dpl-wrap.it.around.it.I

bik’ídiidis

3DO-1dpl-wrap.it.around.it.I

Ch’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.

watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.R

Ch’iyáán ’ííshłaa ’áádóó da’iidą́ą́’.

food 3-1-make.P CONJ 1Pl-eat.P

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo baa ’áhonissin da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫd bik’i’diitą́.

formerly Navajo language research NEG 3-about 1-aware.CI NEG | now TOP at.least 3-of-1-understand.P

Chidíłtsooí bidááh síńzį́į dooleeł.

car-yellow-REL 3-for 2-stand.SPN FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Da’ ’ałní’ní’ą́ąjį’ tł’óo’di nishínílnish?

Q noon-until outside-at 2-work.P

dadínółkaad

pl-3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).I

dajishóóh

pl-3DO-4dpl-brush/comb.it.I

dajitł’ó

pl-3DO-4dpl-weave.it.I

dazhdooyį́į́ł

pl-3DO-4dpl-eat.it.F

didazhdidoołjah

pl-3DO-4dpl-start.fire.F

Doo ndi dichin nizin da.

not.even 3.hunger-I.am.NI NEG

Doo nídahiyoołnaah da.

neg pl-3-2dpl-resuscitate.I neg

Dziłgóó ’o’ooldee’ yę́ę ná’ooldah.

mountain-to 3-go.pl.P past 3-return.pl.I

Díí tsé t’óó la’ béésh át’é nahalin.

this rock contrary.to.appearances metal 3.be.NI 3-resemble.NI

Gah bik’ee’ taah yí’áhígóó ’eesbąs.

rabbit foot water 3-into1-drive.Prog

hadadéélbįįd

pl-3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.P

hadanołchaad

pl-3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).I

hadasoogeed

pl-3DO-2dpl-dig.it.out.P

hadeneeshchaad

pl-3DO-3dpl-card.it.(as.in.wool).P

hadíníilchał

3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).F

hadííníłbįįd

3DO-2-fill.something.up.with.it.P

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg

jííshóó’

3DO-4-brush/comb.it.P

Kwii ’áłah ’aleeh léi’ hasht’e náádahojidlééh.

here together meet since prepare again-pl-area-4-tidy.up.R

nidííleeł

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nisneez sélį́į’go shicheii nahałáhági ’át’éego nahashłáa doo nisin.

1-tall.NI 1-become.P-GO 1-grandfather 3-perform.ceremony.CI-similar.to 1-perform.ceremony.CI future 3-want.NI

Nizhónígo ha’íí’ą́ yę́ędą́ą́’ sxíiłgo da’ségis.

beautiful sunrise past quickly pl-3-1-wash.P

Shidá’í éí t’óó chaha’oh ła’ nijó’aah laanaa ní.

my.uncle TOP just arbor one 4-build.O hope 2-say.P

Shiyáázh shaa yógháah le’ nissingo sédá.

my.son 1-for 3-arrive.O hope 3-1-want.CI-GO 1-sit.I

Shiázh ’ółta’góó deeyáhą́ą doo yénániih da.

1-son school-to 3-go.P-past one but NEG 3-3-remember.CI NEG

T’ah doo la’ shą́ą́’ ’azhjaa’góó náádiikáah da.

not.yet DISC flea market-to 1pl-run.I NEG

T’ah doo ła’ nihee ninááháłtin da.

not.yet some 1pl-on 3-rain.CI NEG

T’áadoo hoshíníkéhé.

T’ÁADOO 2-scold.NI-Í

Tsinaabąąs t’éiyá bee ch’aa nida’asdee’ ha’níigo dahane’.

wagon only 3-it travel pl-3-go.P 3-say-GO.NI pl-3-tell.P

wołbéézh

3DO-2dpl-boil.it.I

yiishjį́į́h

Usitative Mode: 1-become.black.U

yishą́

3DO-1-eat.it.I

Yiską́ągo díí doo ’íídííłtah da. (K’ad tsxíiłgo ’ííníłta’.)

tomorrow this NEG 3-2-read.F NEG (now quickly 3-2-read.I)

yiyíí’aal

3DO-3-chew.it.P

ʼAtʼééd doo bzhǫ́ǫ da dooleeł.

girl NEG 3-with HO-happy.NI NEG 3-become.F