Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.

lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI

Yadiizíní bigháníshgéésh.

can 3-through-1-cut.open.I

’Adáádą́ą́’, hééł sinil góne’ hasht’ehooshłaa.

Day.last belongings storage inside 3-1-clean.P

’Adą́ą́dą́ą́’ísh tł’óo’di nishínílnish?

yesterday-Q outside-at 2-work.P

’Ahwééh náánááshdlą́ą́’.

coffee again-1-drink.R

’Ayóo deesk’aazgo beeldléí ditánígíí biih násh’nah.

very cold-GO blanket 3-thick.NI-ÍGÍÍ 3-into 1-crawl.R

’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.

noon-GO spring-at refl-1du-meet.F

bik’ídadidiidis

pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.F

Chidí łizhinígíí doodago łigaaígíí daats’í nahideeshnih?

car black-nom or white-nom perhaps 3-2-buy.F

Da’ chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?

Q car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI

Da’ k’ad daats’í ch’iyáán ’áníléehgo n ’adazh’niiyą́ą́’?

Q now perhaps food 2-make.I-GO 2-for feast.happen

dadoohsį́į́ł

pl-3DO-2dpl-eat.it.F

dajishbéézh

pl-3DO-4dpl-boil.it.P

daohsą́

pl-3DO-2dpl-eat.it.I

daohtł’ó

pl-3DO-2dpl-weave.it.I

deiilzhóóh

pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.I

Díí tł’óół tsin bik’ídísdis.

this rope stick 3-on-3-1-wrap.I

Doo ’áłah deiidleeh da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.I NEG

Doondó’ ’awéé’ yicha da.

not.even baby 3-cry.I NEG

Díí tł’óół yílééł.

this rope 3-2-carry.SFO.Prog

dííłbish

3DO-2-boil.it.F

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past NEG 1-with 3-good.N NEG

haniilchaad

3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).I

hazhdoołtééł

3DO-4-carry.him/her.up.out.of.something.F

hazhdééłbįįd

3DO-4-fill.something.up.with.it.P

Háadi lá dibé nidahaniih?

where-at Q sheep pl-3-pass-sell.CI

Háísh yiską́ągo ’adoogis?

who-Q tomorrow 3-wash.F

Lééchąą’í t’áá shǫǫ ’akéé’ nálwod lá.

dog good.thing INDEF-behind 3-return.P DISC

Na’níle’dii kingóó nisé, naaltsoos t’áadoo niigį́į da.

dismay store-to 1-go.P mail NEG 3-pass-deliver.LPB.P NEG

neilé

3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nidahastą́ągo k’izh’dóle’ígi ’áhoot’é.

rain.P 4-plant.O.NOM areal-be.N

Nizhónígo ha’íí’ą́ yę́ędą́ą́’ ts’íiłgo da’ségis.

beautiful sunrise past quickly pl-3-1-wash.P

Shilééchąą’í sitsijį’ yilwoł.

1-dog 1-ahead-to 3-run.I

Sitsóí ’ólta’góó dah diigháahgo ła’ béeso baa yish’ááh.

1-grandchild school-toward up 3-start.to.go.I-GO some money 3-to 3-1-give.SRO.U

T’ah ’abíínídą́ą́’ naanishgóó dah dii.

still morning-past work-to up start-1-step.I

T’áá hooshch’į’ déshnish.

suddenly 1-start.work.P

T’óó tá’ádeesgizii’ ’ííyą́ą́’.

just 3-reflex-wash.P-CONJ 3-eat.P

T’áá ’aaí ’aníigo t’éiyá doo bikee’ saad si’ą́ą da.

truly 3-say.I-GO only NEG 3-behind word 3-sit.SPN NEG

T’áá shǫǫ dibé náz’ah lá.

good.thing sheep 3-butcher.P DISC

Tó diłhił bá hooghan góne’ sáanii ’ałk’iijée’go hááhgóóshį́į́ jó shí da ’adadanishchidgo sédá.

bar 3-at women RECIP-3-fight.P-GO very instead 1-flinch.I-GO 1-sit.P

Tóshjeeh yah ’adíí’ááł nidishnínéesh yah’ííní’ą́?

water.jug into 3-2-take.in.F 1-say-PP-Q.P PP-3-2-take.in.P.SRO

Tówónaanígóó ch’aazhdóya’ laanaa.

overseas-to 3-1-travel.O hope

Ts’aa’ t’áá nitsaaígíí bídin nishłį́.

basket just 3-large.NI-nom 3-lack 1-be.NI

Ts’éénídzííd, t’ah ’íinda ’iidííłhosh.

2-wake.up.I future only.then 2-sleep.F

Tł’éédą́ą́’ ’iiłhaazh.

night-past 1-sleep.P

Yadiizíní bigháníshgéésh.

can 3-through-1-cut.open.I

yiitł’ó

3DO-1dpl-weave.it.I

yishbéézh

3DO-3-boil.it.P

Yiską́ągo Bee’eldííldahsinilgóó ’adeesdee’.

tomorrow Albuquerque-to 4-PL.underway.F

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI