Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ ch’ééh niba’ hasht’e’ ’ádííníszin.

morning-Past in.vain 2-wait ready REFL-1-keep.CI

’Ajóółháásh laanaa.

4-sleep.O wish

’Ak’ah kǫ’ dishtłi’go sédá.

candle 3-1-cause.burn.NI-GO 1-sit.SPN

’Áádóó shą’?

and.then Q

’Áko ’índa yáníłti’ bidííniid.

after.that 2.talk.I 3-1.told.P

’áłt’ąą

’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.

1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I

-dą́ą́’

Ashkii tó nílinígíi yiih dzółhaał.

Boy flowing.water-ÍGÍÍ 3-in 3-3-fall.O

Beeldléí danołtsóós.

blanket pl-3-2dpl-bring.FFO.I

Béésh ’áłts’ózí bee ’atsidí bee ’aháníłne’.

wire hammer 3-with 3-1-beat.P

Ch’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.

watermelon again-1-eat.R

Da’ chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?

Q car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI

dazhdííłhį́į́’

pl-3DO-4dpl-melt.it.P

deididoołhįh

pl-3DO-3dpl-melt.it.F

deidoołbish

pl-3DO-3dpl-boil.it.F

dideididoołjah

pl-3DO-3dpl-start.fire.F

Dii éé’ shił nizhónígo nahideeshniih nisin nt’éé’ ’áko ndi ayóo ilį́į́ lá.

this clothing 1-with 3-like-GO 3-1-buy.F 1-think.Cl Past even then very 3-expensive Disc

diidiłjeeh

3DO-3-start.fire.I

Diné ła’ nizhónígo kéédahojit’į́ danihó’ní, ’áko ndi doo ’ákót’ée da.

people some 3-nice.NI-GO pl-4-3-reside.NI 3-Pl. so but NEG 4-think.CI NEG

dizhdínóołkał

3DO-4-start.to.herd.them.(animals).F

Díí yihahígíí biyi’, háísh tówónaanígóó ch’aa deeyá?

this year.IGII within who overseas.GOO travel 3-going.F-Q

Díí yiską́ągo ’íídííłtah.

this tomorrow 3-2-read.F

Díkwíísh nibeegashii?

how.many-Q 2-cow

Doondó’ ’ółta’ da.

NEG 3-go.school.NI NEG

Dził bíchį́į́shk’ą́ą́h gódeg hoołtį́į́ł.

mountain 3-nose-against areal-up areal-rain.Prog

Ha’a’aahgo doo jiztįį da, johonaa’ai hwił ołtáh jíní.

sunrise-GO NEG 4-lay.O NEG, sun 4-with count 4-say.I

Ha’át’éego lá ’íiyisíí ’atiinjį’ ’ańdeeshdááł lá?

how Q main road-up.to 1-back-on-go.sg.F DISC

Ha’át’íísh biniinaa nanichxǫ’?

what-Q 3-because 2-pout.CI

hadadéélbįįd

pl-3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.P

hadeeshtééł

3DO-1-carry.him/her.up.out.of.something.F

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with area-good.N neg

hazhdoołtééł

3DO-4-carry.him/her.up.out.of.something.F

Háísh b nanilnish?

who-Q 3-with 2-work.I

Háíshą’ tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

k’asdą́ą́’

Kwe’éshą’ haa nízah nináhálzhishgo nináháltį́į́h?

here-Q how 3-long.N-up.to time.move.R-GO rain.R

Mósí dóó łeechą́ą́’ii’ baniłts’ood’ii’, bił hózhǫ́.

cat dog 3-1-feed.P-and 3-with 3-happy.NI

nidiilyeeł

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nidlóóhísh ’éí doodago doo daats’í nidlóoh da?

2-cold.X-Q TOP or NEG perhaps 2-cold.X-Q NEG

nisiilkáá’

3DO-1dpl-investigate.it.P

Shilééchąą yázhí shikéé’ yildlosh ńt’éé’ hashtł’ish yiih yildloozh.

1-dog little 1-behind 3-walk.Prog past mud 3-into 3-walk.P

Shiníbaal doo tó biníkáogeeh le’ ’át’éégóó ’íishłaa.

1-tent NEG water 3-through-3-flow.O proof.against-NEG 3-1-make.P

Shiye’, t’áadoo nikídíltałí.

1-son NEG 2-stomp.IR-Í

T’áadoo ’anit’íní!

neg 2-do.NI-Í

T’áadoo hooyání łį́į́’ shidáagi ch’éltáál.

suddenly horse 1-front-at 3-bolt.P

yiilbéézh

3DO-1dpl-boil.it.I

yiilyį́į́h

3DO-1dpl-melt.it.(snow).I

Łį́į́’ ’áhidiníłnáago sizį́.

horse Recip-3-opposite-GO 3-du-stand.SPN

Łį́į́’ hooghangóó nooshkaałgo táá’ shits’ą́ą́ bizánághah góne’ ’ałhaa’eekai.

horse hogan-GO 3-1-herd-Prog-GO 3-1-away-from around areal-in-3 3-run.P.Pl