Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
ʼÁłah ʼaleehdi ʼamá bééhániih daats'í bá dazhniiyą́ą́? ʼÁko daatsʼí nímasii łaʼ ʼakǫ́ǫ́ dííkááł.
meeting-at mother 3-remember perhaps 3-for 4-pl-eat.F potatoes perhaps some there 3-2-take.F’Adą́ą́dą́ą́’ísh tł’óo’di nanilnishgo nee ’ałní’ní’ą́?
yesterday-Q outside-at 2-work.CI-GO 2-with noon
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ísh enclitic for yes/no questionsfind in Navajo Questions
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- naashnish workfind in Navajo Verb Modes
- ałní’ní’ą́ noonfind in Navajo Adverb Lexicon
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- instrumental
’Ahwééh doo dich’í’ígíí ła’ jóódlą́ą́’.
coffee NEG 3-bitter.NI-NOM some 3-4-drink.O’Ahwééh ła’ wóshdlą́ą́’.
coffee some 3-1-drink.O’Ííłta’ dóó ’iiłghaazh.
1-read.P CONJ 1-sleep.P’Ólta’góó daats’í deeshááł doodaii’ jooł bee nideeshneeł.
school-toward maybe 1-walk.F or ball 3-with 1-play.F’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.
1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I’Íídeeshwosh daats’í doodaii’ saad naalkaah bindeeshnish.
1-sleep.F maybe or word research 3-1-work.Fbik’ídadohdis
pl-3DO-2dpl-wrap.it.around.it.IBįįh bił da’doółdǫǫh.
deer 3-with pl-2dpl-shoot.OChidí łizhinígíí doodago łigaaígíí daats’í nahideeshnih?
car black-nom or white-nom perhaps 3-2-buy.Fdaołhį́į́h
pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).Ididazhdííłjéé’
pl-3DO-4dpl-start.fire.PDoo ’áłah diidleeł da.
NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEGDoo hanii ni ’ałdó’ nilį́į́’ bik’i dah ’íníił da.
NEG contrary 2 also 2-horse 3-on up saddle 3-2-put.PlO.I NEGDoo nídahiyoołnaah da.
neg pl-3-2dpl-resuscitate.I negDíí jį́ Nida’iiníísh ’áko shį́į́ nihich’į’ nida’iilyé, ya’?
today Friday then.maybe 1pl-toward 1pl-payment.I Qdííyį́į́ł
3DO-2-eat.it.Fhaashgéésh
3DO-1-cut.it.out.Ihadeizgeed
pl-3DO-3dpl-dig.it.out.Phadíníilchał
3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).Fhaidínóołchał
3DO-3-card.it.(as.in.wool).Fhajiłgéésh
3DO-4-cut.it.out.Ihaniilchaad
3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).PHáí shą’ ’ałhosh?
who Q 3-sleep.IJáan naalnishísh?
John 3-work.I-Qjííłhį́į́’
3DO-4-melt.it.(snow).PKwe’é k’ad łe’esh’aah.
here now earth-1-put.into.I.SROMary ha’át’íí yinízin?
Mary what 3-3-want.NIMósí ch’óółt’e’ lágo.
cat out-3-2-carry.O LÁGONibéézh bee hane’é doo ndi naalnish da.
2-cellphone NEG but 3-work.P NEGNichxǫ' doo ájíléeh da.
stop NEG 3-4-make.I NEGnizhdooleeł
3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.FNíléí dá’ák’ehdi ła’ joogááł.
there cornfield-at some 4-walk.ProgNíwe, bíni'dii ’áyą́!
stop 3-let 3-3-eat.INíwe, doo hastóí baa níjít’į́į da!
stop NEG men 3-with 3-4-bother.I NEGT’ah doo ashą́ą da.
not.yet 1-eat.I NEGT’áadoo yaa nidanoht’áhí.
NEG down pl-3-2dpl-put.SRO.I-ÍT’áá hooshch’į’ déshnish.
suddenly 1-start.work.PT’áá ká ’adinoólgháásh.
neg 2-oversleep.OTó lą’ígo nidlą́ ’áko bee nitah yá’áh’hoot’ééh dooleeł.
water many 3-2-drink.DI so 3-with 2-among pl-3-good.NI future
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’áko so, so that, so thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- -tah, -taa-, -ta- among, mixingfind in Navajo Postposition Lexicon
- Neuter Imperfective (NI)find in Navajo Verb Modes
- dooleeł futurefind in Navajo Adverb Lexicon
- dooleeł futurefind in Navajo Adverb Lexicon
Tsézéí lą’í joyéełgo nidaaz dooleeł.
gravel a.lot 3-4-haul.I-GO 3-heavy.NI 3-become.FTł’éédą́ą́’ ’iiłhaazh.
night-past 1-sleep.PTł’éédą́ą́’ ni’shéłhaazh.
night-past 1-rest.PYadiizíní bigháníshgéésh.
can 3-through-1-cut.open.Iyiyiigish
3DO-3-make.one.cut.in.it.Iyiyííłhį́į́’
3DO-3-melt.it.(snow).PÁniid iiyą́ą́ ’áko ndi t’ah dichin nisin.
Recently 1-eat.P even then still 3-hungry 1-want.NI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- ’ániidígo recently, not long agofind in Navajo Adverb Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’áko ndi even so, even thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- -t’ah in a recess, pocket or enclosed space, undercoverfind in Navajo Postposition Lexicon
- Neuter Imperfective (NI)find in Navajo Verb Modes
- nisin think, wantfind in Navajo Verb Modes