Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
Asdzání ní’jookąąhgo kintahdi nijighá.
woman-NOM Rep-3a-beg.I-GO town-at about-3a-walk.Ibik’ídazhdidis
pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.Ibik’ídédiz
3DO-1-wrap.it.around.it.PBíni’dii si’ą́ t’áádoo baa nánít’íní.
3-let-stay 3-sit.SRO.SPN just.NEG 3-about 2-bother.NIChidí nahideeshnih ndi shibéeso ’ádin.
car 3-1-buy.F but 1-money 3-none.NIDa’ dichinísh nínízin?
Q hunger-Q 2-feel.NIdadidiilyįh
pl-3DO-1dpl-melt.it.Fdadizhdínóołkał
pl-3DO-4dpl-start.to.herd.them.(animals).FDamóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.
sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.Pdaoohdlą́ą́’
pl-3DO-2dpl-drink.it.Pdaooshóó’
pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.Pdeiilyį́į́h
pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).IDibé bitsį’ doodago béégashii bitsį’ daats’í nínízin?
sheep 3-meat or cow 3-meat possibly 3-2-want.NIDibé ła’ yóó’ ’íínilgo k’adę́ę ’e’e’aahgo ch’ééh bíká naanááshwoł.
sheep some away 3-1-lose.P-GO almost evening in.vain 3-after 1-run.around.Pdidadiiljéé’
pl-3DO-1dpl-start.fire.Pdidazhdííłjéé’
pl-3DO-4dpl-start.fire.Pdideidííłjéé’
pl-3DO-3dpl-start.fire.PDooshą’ kót’éego áníléeh da lá.
ensure like.this 2-do.I DISCDziłgóó ’o’ooldee’ yę́ę ná’ooldah.
mountain-to 3-go.pl.P past 3-return.pl.IGah bikéé’ yishwoł.
rabbit 3-following 1-run.ProgHa’át’íísh neidiyoołnih nínízin?
who-Q 3-3-buy.F 2-think.NIhadajiłgéésh
pl-3DO-4dpl-cut.it.out.Ihadazhdééłbįįd
pl-3DO-4dpl-fill.something.up.with.it.Phaoołgizh
3DO-2dpl-cut.it.out.PHáadi lá łį́į́’ naakai?
where-at Q horse 3dpl-walk.Ijididoołhįh
3DO-4-melt.it.Fjiigish
3DO-4-make.one.cut.in.it.IJooł de’ ní’aah.
ball here 3-2-bring.INaʼazhǫǫshgóó dooʼáazhgo nihikééʼ ʼiih deeshwoł.
casino-GÓÓ 2du-go.F-GO 2pl-behind 3-into 1-run.Fnidadoohłeeł
pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Fnidoohłeeł
3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Fnisoolá
3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Pniłhį́į́h
3DO-2-melt.it.(snow).INíká ’adeeshwoł biniiyé níyá.
2-for 1-run.F 3-purpose.of 1-came.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ká after, forfind in Navajo Postposition Lexicon
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- yishwoł run alongfind in Navajo Verb Modes
- -niiyé for the purpose of, tofind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- nishááh come, arrivefind in Navajo Verb Modes
Níwe, doo tsésǫ’ góne’ ch’ééjí’nah da!
stop NEG window 3-into 4-crawl.R NEGSha’ałchíní ayóó niłch’í naalkídi deineł’į́ ’áko ndi shí éí shináá bąą adin.
1-children very air 3-move.I 3-3.look.I however I 1-eyes 3-on doesn’t exist.Shá bíighah tsiyaa sédáago, shinááł nida’jiłkǫ́ǫ́’.
sun proportionate tree-under 1-sit.SPN-GO 1-watch.CI pl-4-swim.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Si-Perfective Neuter (SPN)find in Navajo Verb Modes
- sédá sitfind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- na’ashkǫ́ǫ́’ swimfind in Navajo Verb Modes
- shá bíighah all day, foreverfind in Navajo Adverb Lexicon
- -yaa under, beneath, downfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
Shilééchąą’í sitsijį’ yilwoł.
1-dog 1-ahead-to 3-run.IShiye’, t’áadoo nikídíltałí.
1-son NEG 2-stomp.IR-ÍShí hanii t’éiyá Naasht’ézhí bizaad shił bééhózin.
I contrary only English 3-language 1-with 3-know.PSitsóóké da’ółta’go t’óó bik’iisdził.
1-grandchildren pl-school-GO just 3-1-support.ProgT’áá ká ’ooshháásh.
neg 1-go.to.sleep.OTł’óodi didíłjeeh.
outside 3-2-start.fire.ITł’éé’ hodooleeł t'ahádą́ą́’ chizh ła’ ’ahidíłne’.
night 3-become.F before.thus wood some 3-2-chop.ITʼáadoo tʼóó yílnishí.
NEG just 2-work.Prog-íYadiizíníshą’ haa néelt’e’go nínízin?
can-Q how 3.many.N-GO 2-want.NIyiishjį́į́ł
Progressive Mode: 1-become.black.ProgYiską́ągo díí doo ’íídííłtah da. (K’ad tsxíiłgo ’ííníłta’.)
tomorrow this NEG 3-2-read.F NEG (now quickly 3-2-read.I)
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Command, negative
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- Command, affirmative
- T’ahdii baa na’aldeeh
- yiską́ągo tomorrowfind in Navajo Adverb Lexicon
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasesfind in Navajo Adverb Lexicon
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- k’ad nowfind in Navajo Adverb Lexicon
- tsxį́įłgo quickly, fastfind in Navajo Adverb Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes