Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Shideezhí t’áadoo ’ałtso ’íiłta’t’óó nádzá.

1-sister NEG finish 3-read-NMLZ.NEG just 3-return.P

’Adą́ą́dą́ą́’ísh tł’óo’di nanilnishgo nee ’ałní’ní’ą́?

yesterday-Q outside-at 2-work.CI-GO 2-with noon

’Amásání léi’ dibé yázhí yootééł.

grandmother INDEF sheep little 3-3-carry.AnO.Prog

’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.

certainly girl little house-from out-3-walk.F

Bee’eldííldahsinil kintahdi sh ’oolwoł ńt’éé’ tsístł’ahazt’i’ léi’ góne’ sh ’o’oolwod.

Albuquerque town-at 1-with 3-run.Prog past deadend a areal-in 1-with 3-drive.P

bik’ídiidis

3DO-1dpl-wrap.it.around.it.I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo sh bééhózin da. K’ad éí t’áá shxǫǫd sh báá hózin.

formerly Navajo language research NEG 1-with 3-of ho-know.CI NEG | now TOP luckily 1-with 3-about-ho-know.CI

Chidí ’ániidígíí naháłnii’ nít’éé’ bee lą́ą́ shąąh háájil.

car new-ÍGÍÍ One 3-1-buy.P-GO 3-with many 1-on 3-charge.P

Chidí bik’ee heesh’ááł.

car 3-tire 3-1-move.SRO.Prog

daohtł’ó

pl-3DO-2dpl-weave.it.I

dayííłhį́į́’

pl-3DO-3dpl-melt.it.(snow).P

dazhdoołbish

pl-3DO-4dpl-boil.it.F

deiilzhóó’

pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.P

deiłbéézh

pl-3DO-3dpl-boil.it.I

dideidiłjeeh

pl-3DO-3dpl-start.fire.I

didíłjeeh

3DO-2-start.fire.I

Díí ’abíní dibé tóógóó neeshkał.

this morning sheep water-to 3-1-herd.Prog

Doo ’áłah diidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

díníshkaad

3DO-1-start.to.herd.them.(animals).I

Gah bikéé’ yishwoł.

rabbit 3-following 1-run.Prog

Ha’át’íí biniiyé ’ákǫ́ǫ́ díníyá?

what 3-for.purpose there 2-start.go.P

Haaláyéé diitlʼééʼ ʼajiłhwosh.

caution this-night 4-sleep.I

hadínéeshchał

3DO-1-card.it.(as.in.wool).F

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’át’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg

hajiłgéésh

3DO-4-cut.it.out.I

hajíígeed

3DO-4-dig.it.out.P

jidiłhį́į́h

3DO-4-melt.it.I

jidooyį́į́ł

3DO-4-eat.it.F

jííyą́ą́’

3DO-4-eat.it.P

Mary ha’át’íí yinízin?

Mary what 3-3-want.NI

na’ashkǫ́ǫ́’

1-swim.I

Na’nízhoozhígóó chídí doo n dah didoolwoł da.

Gallup-to car NEG 2-with up start-3.drive.F NEG

nijilé

3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.I

Níwe, doo ch’il bikáá’ nijigháa da!

stop NEG plant 3-on 3-4-walk.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

She’abe’ sits’ą́ą́’ wóódlą́ą́’ lágo.

1-milk 1-from 3-2-drink.O LÁGO

Shi’éé’ kin bikáá’dóó hadah (or bidah, ’adah) ’ahé’ah.

1-clothes house 3-on-from areal-downward 3-1-toss.FFO.P

Shich’é’é bi’éé’ bá ’áshłéehgo naat’ą́hí hááłgizh.

1-daughter 3-clothes 3-for 3-1-make-I 1-GO fabric I-cut.P

Shidá’í látsíní ’áyiilaa’ii’ yaa bił hoozhǫǫhgo bima yaa yinítą́.

1-uncle bracelet 3-make.P-and 3-3-happy.I 3-mother 3-3-give.P

Shidá'í, nilį́į́’ sha’níłteeh.

1-maternal.uncle 2-horse 1-to-3-2-lend.AnO.I
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Shiyáázh bighandi níyáá nít’ę́ę́’ t’áá ’íídą́ą́’ ’eelnish lá.

1-poss-little 3-home-at 1-go.P past just then 3-off.to.work.P DISC

Shí ’éí doo shił bééhozin da nít’éé’.

1-possessive TOP NEG 3-3-knowledge.CI NEG past

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh lágo.

prayer-GO neg 2-get.up.O LÁGO

T’ah doo la’ ké ániidígíí ła’ biih náánást’ées da.

not.yet DISC shoe.new-IGII some 3-into 1-step.in.I NEG

Tó háálínídi ’ahéédidiit’ashałní’ní’ą́ągo.

spring-at refl-1du-meet.F noon-GO

Tsézéí lą’í joyéełgo nidaaz dooleeł.

gravel a.lot 3-4-haul.I-GO 3-heavy.NI 3-become.F

Yadiizíníshą’ haa néelt’e’go nínízin?

can-Q how 3.many.N-GO 2-want.NI

yiishjį́į́h

Usitative Mode: 1-become.black.U

yik’ídeididoodis

pl-3DO-3dpl-wrap.it.around.it.F

Yiską́ągo díí doo ’íídííłtah da. (K’ad tsxíiłgo ’ííníłta’.)

tomorrow this NEG 3-2-read.F NEG (now quickly 3-2-read.I)

yíyą́ą́’

3DO-1-eat.it.P