Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

ʼAshiiké chahaʼoh ʼádeidoolííł, ʼatsʼos bee ʼazhish biniiyé.

boy-pl shade-house 3-3-pl-build.F feather 3-means-of dance 3-reason

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó sitsiits’iin díínii’.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG because soon 1-head 3-ache.P

’Ashkii bi’éé’ hazhó’ó ’ayíyiischid dóó ’ólta’ góne’ yah ’ííyá.

boy 3-shirt nicely 3-3-tuck.in.P and 3-go.P

’Áłah ’aleehdi hastiin léi’ t’óó yááłtih yiits’a’.

meeting-at man INDEF just 3-talk.Prog 3-be.heard.I

’Áłahji’ tó dilchxoshí síníł’ą́ą dooleeł.

always water popping-Í 3-2-keep.SPN will.be.F

Béégashii yáázh ła’ shibee’í’diidłííd bik’i niní’ą́.

calf one 1-cattle.brand 3-on 3-1-put.NP

bik’ídazhdidoodis

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.F

Da’ ’áájí ’ałdó’ ’áłah ’azlį́į́’?

Q that-side also meeting 1-happen.P

Da’ dichin nínízin?

Q hungry 2-want.NI

dadíníilkaad

pl-3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).I

deiidą́ą́’

pl-3DO-1dpl-eat.it.P

deiit’aal

pl-3DO-1dpl-chew.it.P

Dichinísh doodaii’ dibáá’ísh jinízin?

hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NI

didazhdidoołjah

pl-3DO-4dpl-start.fire.F

diidį́į́ł

3DO-1dpl-eat.it.F

dizhdidoołjah

3DO-4-start.fire.F

Díí yiską́ągo ’íídííłtah.

this tomorrow 3-2-read.F

díníilkaad

3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).I

Gohwééh nayiisnii’diísh b bééhózin?

coffee 3-3-buy.P-at-Q 3-with 3-know.NI

hadadiiltééł

pl-3DO-1dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadaniilchaad

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).I

hadeidínóołchał

pl-3DO-3dpl-card.it.(as.in.wool).F

hadéélbįįd

3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.P

Hosh doo jiyą́ą da.

cactus NEG 3-4-eat.DI NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Neeznáadigóó ’oolkiłgo ’áłah ’aleeh daaní.

ten.at-toward time-GO meeting pl-4-say.NI

Nichxǫ’ báhádzid.

stop 3-P-be.dangerous
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Nichxǫ' doo ájít’į́į da.

stop NEG 4-act.thus.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

nideiilyé

pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

nideilé

pl-3DO-3dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

nideizlá

pl-3DO-3dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

2-auntie 3-house-toward 2-run.F and there-at baby 3-to 2-care.CI FUT

Nizhónígo saad ha’oodzíí’ ’áníléehgo bik’e’íłchí.

nicely word HO-speak.P 3-2-make.I-GO 3-2-write.I

Níwe, doo aghaa’ bee nijinée da!

stop NEG wool 3-with 3-4-play.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Níwe, doo ch’il bikáá’ nijigháa da!

stop NEG plant 3-on 3-4-walk.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Níwo’jį’ nídiidááh.

move-to 2-get.up.I

NTUdi hooghannimází góne’ Diné bizaad baa ’iinishta’

NTU-at hogan inside Diné 3-language 3-for 1-read.I

néishjį́į́h

Iterative Mode: 1-become.black.R

Sha’ałchíní ayóó niłch’í naalkídi deineł’į́ ’áko ndi shí éí shináá bąą adin.

1-children very air 3-move.I 3-3.look.I however I 1-eyes 3-on doesn’t exist.

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.NI later one again-3-1-buy.F

Shiye’, t’áadoo nikídíltałí.

1-son NEG 2-stomp.IR-Í

Shí hanii t’éiyá Naasht’ézhí bizaad sh bééhózin.

I contrary only English 3-language 1-with 3-know.P

shéłbéézh

3DO-1-boil.it.P

T’ah doo la’ tł’oh ła’ baa náánágeeh da.

not.yet DISC hay some 3-for 3-haul.I NEG

T’áá ká ’ooshháásh lágo.

neg 1-go.to.sleep.O LÁGO

T’áá ká ’ooshháásh.

neg 1-go.to.sleep.O

T'áá sáhí ʼííníyą́ą́ʼ. Tʼáá shǫǫ da ʼíyą́ shididííniił.

only.you 2-eat.P T’ÁÁ SHǪǪ DA 2-eat.I 1-2-tell.F

Tó lą’ígo nidlą́ ’áko bee nitah yá’áh’hoot’ééh dooleeł.

water many 3-2-drink.DI so 3-with 2-among pl-3-good.NI future

Tʼáadoo tʼóó yílnishí.

NEG just 2-work.Prog-í

Yadiizíníshą’ haa néelt’e’go nínízin?

can-Q how 3.many.N-GO 2-want.NI

yishą́

3DO-1-eat.it.I