Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Ííshją́ą́ shį́į́ díí ’atoo’ béésh bii’ kǫ’í bikáá’ dah séką́.

certainly perhaps this stew stove 3-on up 3-1-put.OC.P

At’ééd na’abąąs yíhooł’ą́ą’go bimá yił ’oołbąs.

girl driving 3-3-learn.P-GO 3-mother 3-with 3-drive.Prog

Beeldléí danołtsóós.

blanket pl-3-2dpl-bring.FFO.I

bik’ídiidis

3DO-1dpl-wrap.it.around.it.I

bik’ízhdeezdiz

3DO-4-wrap.it.around.it.P

Chidí ’anáshdlééh, háálá doo naalnish da.

car 3-1-repair.I because NEG 3-work.I NEG

Chidí léi’ la’ ch’ééh dah diilyeed.

car because surprise in.vain up 3-go.I

dadoohsį́į́ł

pl-3DO-2dpl-eat.it.F

dajoodlą́ą́’

pl-3DO-4dpl-drink.it.P

daooshóó’

pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.P

deiyííyą́ą́’

pl-3DO-3dpl-eat.it.P

Dibé yázhi bimá doo boosáni da, biʼnootsaał.

sheep little 3-mother NEG 3-love.I NEG 3-starve.O

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGO

Doo ’áłah dadiidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

Doo nídahiyoołnaah da.

neg pl-3-2dpl-resuscitate.I neg

Doondó’ daatsaah da noolin.

not.even 3-sick.I NEG 3-resemble.NI

Dooshą’ kót’éego áníléeh da lá.

ensure like.this 2-do.I DISC

díníilkaad

3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).I

dííníłhį́į́’

3DO-2-melt.it.P

Gohwééh t’áá bizhání ’éí doodaii’ ’abe’ bgo daats’í nínízin?

coffee only TOP or milk 3-with-GO perhaps 3-2-want.NI

hadeiilgéésh

pl-3DO-1dpl-cut.it.out.I

hazhdínóołchał

3DO-4-card.it.(as.in.wool).F

Háát’i’ le’!

up-3-extend.P LE’
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

jishbéézh

3DO-4-boil.it.P

jiłbéézh

3DO-4-boil.it.I

Kin Łánídi naashnish háálá ’áadi shaghan.

Flagstaff 1-work.I because there 1-live.NI

nanilé

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.I

nijilé

3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

2-auntie 3-house-toward 2-run.F and there-at baby 3-to 2-care.CI FUT

nisíníłkáá’

3DO-2-investigate.it.P

Niłísh bééhosin doodaii’ biłísh bééhozin?

2-with-Q 3-know.CI or 3-with-Q 3-know.CI

Níwe, doo aghaa’ bee nijinée da!

stop NEG wool 3-with 3-4-play.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Níwe, t’óó bee nídinine’!

stop just 3-with 3-2-play.P
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

NTUdi hooghannimází góne’ Diné bizaad baa ’iinishta’

NTU-at hogan inside Diné 3-language 3-for 1-read.I

Shibéézh bik’í’óshch’iid le’ ’éé’ bitahgi yóó’ ’eelts’id.

1-knife 1-find.it.O clothes 3-among 3-move.P

Shilį́į́’ tł’aaká’ii dóó shilį́į́’ biyéél bił tsodizin ’íishłaa.

1-appaloosa and 1-horse 3-saddle 3-with prayer 3-1-make.P

Shiyáázh shaa yógháah le’ nissingo sédá.

my.son 1-for 3-arrive.O hope 3-1-want.CI-GO 1-sit.I

Shił dó’eeł!

1-with 3-float.O
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

T’ah doo la’ nimá bich’į’náah da.

still NEG surprise 2-mother 3-toward 2-go.I NEG

T’áá hooshch’į’ déshnish.

suddenly 1-start.work.P

T’áá ká ’adinoólgháásh lágo.

neg 2-oversleep.O LÁGO

Tį’ ninádeiilnish.

let’s.go again-pl-1dpl-work.R

Tsxį́įłgo łees’áán ’ánílééh; nimásání nihaa níyá!

quickly tortilla 2-make.I 2-mat.grandma 1.pl-to 3-came.P

woshóóh

3DO-2dpl-brush/comb.it.I

wołhį́į́h

3DO-2dpl-melt.it.(snow).I

yiilbéézh

3DO-1dpl-boil.it.I

yiishjį́į́h

Usitative Mode: 1-become.black.U

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

Yiską́ągo daats’í doodaii’ naakiiską́ągo daats’í dah dideeshááł.

tomorrow.GO maybe either two.tomorrow-GO or start.off 1-start.go.F

yiyííyą́ą́’

3DO-3-eat.it.P