Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Ch’ééníshį́įgo náá’deeshtł’óół nissin.

return.summer.GO 1-again.weave.F 1-desire

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG 3-because soon hunger 1-3-kill.I

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó sitsiits’iin diniih.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG because soon 1-head 3-ache.CI

’Ashkii yázhí éí bimá kingóó yił yi’ash.

boy little TOP 3-mother store-to 3-with 3-walk.du.Prog

Beeldléí danołtsóós.

blanket pl-3-2dpl-bring.FFO.I

bik’ídóhdis

3DO-2dpl-wrap.it.around.it.I

Ch’aa dé ńt’éé shichídí bikee’ dilkǫǫh.

travel 1-go past 1-vehicle 3-tires worn.

Ch’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.

watermelon again-1-eat.R

Chidí nidabinołtłáád.

car pl-3-2dpl-stop.I
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

dadidoołhįh

pl-3DO-2dpl-melt.it.F

dadidínóołkał

pl-3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).F

dajiłbéézh

pl-3DO-4dpl-boil.it.I

dajoodlą́ą́’

pl-3DO-4dpl-drink.it.P

daohshóóh

pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.I

daoohgish

pl-3DO-2dpl-make.one.cut.in.it.I

Dibé tóógóó neeshkał.

sheep water-toward 3-1-herd.Prog

didoołjéé’

3DO-2dpl-start.fire.P

dooshą’ --- lá

dínółkaad

3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).I

Ha’át’íísh nizhé’é nahideeshnih nízin.

what-Q 2-father 3-1-buy.F 3-want.NI

Haa'íyee' díí chidí bikééji' adeez'ahí hasht'e diilnííł.

lets.see this pickup.truck 3-1.pl-fix.F

haiłgéésh

3DO-3-cut.it.out.I

hajiłgéésh

3DO-4-cut.it.out.I

hajíígeed

3DO-4-dig.it.out.P

haniilchaad

3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).I

Háí shą’ ’ałhosh?

who Q 3-sleep.I

K’os hazlį́į́’ t’áá shǫǫ nahodoołtį́į́ł.

cloud 3-become.P EMP just good 3-rain.F

Mary ha’át’íí lá yinízin?

Mary what Q 3-3-want.NI

Mexicogóó daashinyáa ni’.

Mexico-to was.it 2-go.I NI’

Na’nishkaadgo nídíshchííyaagi hanáshyį́į́h ńt’éé’ ’iiłhaazh lá, t’ah nít’éé’ shilééchąą’í ch’ééshinísid.

1-herd.I-GO pinetree-under-at 1-rest.I past 1-slept.P DISC all.of.sudden 1-dog 1-woke.up.P

Na’nízhoozhígóó náádínídzáago háadish ’adeeshį́į́ł nínízin?

Gallup-toward again-2-go.R-GO where-Q 1-eat-F 2-want.NI

Nédáá dóó bikáá’adání bik’i ndinís’eez.

1-sit and table 3-on 1-place-1-foot.P

Nibéézh bee hane’é doo ndi naalnish da.

2-cellphone NEG but 3-work.P NEG

nidaohłé

pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

nideeshłeeł

3DO-1-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nighéí na’ashch’ąą’ígíí níil’į́.

over.there painting-ÍGÍÍ 3-2-du.look.I

Ńdíshchíí’ yáázhí bąąh hasis’na’go shił yaa ’ádzaa.

pine.tree little 3-on 1-climb.P-GO 1-with down 3-act.P

Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’.

sun proportionate 1-swim.CI

Shá bíighah tsiyaa sédáago, shinááł nida’jiłkǫ́ǫ́’.

sun proportionate tree-under 1-sit.SPN-GO 1-watch.CI pl-4-swim.P

Shicheii bighangóó yishááł.

1-grandfather house-toward 1-go.Prog

Shí ’éí doo shił bééhozin da nít’éé’.

1-possessive TOP NEG 3-3-knowledge.CI NEG past

Shí hanii t’éiyá Naasht’ézhí bizaad sh bééhózin.

I contrary only English 3-language 1-with 3-know.P

T’iis bąąh nidaohna’.

cottonwood 3-on pl-2dpl-climb.I

italic highlight particle_0" aria-label="zaashchíín">T’áadoo tá’dishgéshí nizaagóó dah ’adii’ą́.

before 1-sheer.(I)NEG far-GOO up 3-sun.rise(P).

Tó lą’ígo nidlą́ ’áko bee nitah yá’áhoot’ééh dooleeł.

water many 3-2-drink.DI so 3-with 2-among pl-3-good.NI future

Tł’éédą́ą́’ ’iiłhaazh.

night-past 1-sleep.P

woohgish

3DO-2dpl-make.one.cut.in.it.I

yididoołhįh

3DO-3-melt.it.F

yiishjį́į́h

Usitative Mode: 1-become.black.U

Łį́į́’ bik’i dah ’ashishnííł.

horse 3-on up 3-1-saddle.I