Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
ʼÁłah ʼaleehdi ʼamá bééhániih daats'í bá dazhniiyą́ą́? ʼÁko daatsʼí nímasii łaʼ ʼakǫ́ǫ́ dííkááł.
meeting-at mother 3-remember perhaps 3-for 4-pl-eat.F potatoes perhaps some there 3-2-take.F’Amásání léi’ dibé yázhí yootééł.
grandmother INDEF sheep little 3-3-carry.AnO.Prog’Ádihodideesht’ih sha’shin nisingo t’áadoo ’atah haasdzíi’ da.
RFLX-1-get.into.trouble.F perhaps 1-think.CI-GO NEG among 1-say.P NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- ’ádihodiisht’ééh get oneself into troublefind in Navajo Verb Modes
- sha’shin perhapsfind in Navajo Adverb Lexicon
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- nisin think, wantfind in Navajo Verb Modes
- t’áadoo notfind in Navajo Adverb Lexicon
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasesfind in Navajo Adverb Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- haasdziih speak, exclaimfind in Navajo Verb Modes
’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.
certainly girl little house-from out-3-walk.F’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.
1-eat.O wish hunger 1-3-kill.IAshkii tó nílinígíi yiih dzółhaał.
Boy flowing.water-ÍGÍÍ 3-in 3-3-fall.OBaa dahwiinít’ínígíí shił bééhodoozįįł nissin.
agenda 1-with 3-about-ho-find.out.F 3-1-want.NIBaa tįįh náádiikah.
3-for achieve 1dpl-walk.pl.Ibik’ídideesdis
3DO-1-wrap.it.around.it.FCh’iyáán ’ádaasdįįdgo kingóó ła’ hááshááł.
food pl-3-run.out.P-GO store-to some area-1-go.get.Prog
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’ádįįh dwindle, become extinctfind in Navajo Verb Modes
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a datefind in Navajo Postposition Lexicon
- Progressive (Prog)find in Navajo Verb Modes
- hááshááł go along after itfind in Navajo Verb Modes
Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad t’éiyá bee yádeilti’ nít’ę́ę́’.
formerly Navajo language only 3-with pl-3-speak.I pastChidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.
car 1-from mud 3-into 3-go.P-GO failure in.vain 1-act.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- yilyeed go, runfind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’asht’í actfind in Navajo Verb Modes
- t’áá ch’į́į́góó failurefind in Navajo Adverb Lexicon
- -iih intofind in Navajo Postposition Lexicon
daoohdlą́ą́’
pl-3DO-2dpl-drink.it.Pdaołhį́į́h
pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).Idazhdidoołhįh
pl-3DO-4dpl-melt.it.Fdidadołjeeh
pl-3DO-2dpl-start.fire.Ididazhdííłjéé’
pl-3DO-4dpl-start.fire.Pdiididoołjah
3DO-3-start.fire.FDíí ’abíní dibé tóógóó neeshkał.
this morning sheep water-to 3-1-herd.ProgDíí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed.
this night NEG bull into.field-3-run.ODíkwíí jį́ shą’ nanilnish?
how.many Q days 2-work.IDoo ’áłah dadiidleeł da.
NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEGDoo t'áá k'ad nimasii yiyą́ą́ da.
do.not.want.to potatoes 1-eat.P NEGdołhį́į́h
3DO-2dpl-melt.it.Ihadadoołbįįd
pl-3DO-2dpl-fill.something.up.with.it.Phadéélbįįd
3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.PHazhóʼí sínídá. Tʼáadoo naaní’dííldisí.
careful 2-sit.I NEG again-2-wander.Prog-íHosh doo jiyą́ą da.
cactus NEG 3-4-eat.DI NEGJáanísh naalnish?
John-Q 3-work.IJoe dóó Louise hataał.
Joe and Louise 3-sing.CIJáan biʼdizhchínéejįʼ ʼanááhoolzhiizh. Tįʼ bá daʼdiidįį́ł.
John 2-birth-up-to again-area-arrive.P let's.go 3-for pl-2-eat.FNa’nííshee’ dóó k’ad éí dah ’iishtł’ó.
3-1-warp.P and now TOP up 3-1-tie.DINichxǫ’ báhádzid.
stop 3-P-be.dangerousnideeshłeeł
3DO-1-carry.a.ropelike.thing.around.Fnisiilyá
3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Pniséłkáá’
3DO-1-investigate.it.Pniłbéézh
3DO-2-boil.it.INíléidi t’áá bahat’aadí shábitł’óól noolzhee’.
There-at just clear-NOM sun.3.rays 3-rays.INíwe, k’ídíítih!
stop 3-2-break.SSO.IShá bíighah ’azee’ál’į́įdi sédá.
sun proportionate medicine 3-make.I 1-sit.SPNT’áadoo hosh niyą́ní.
T’ÁADOO cactus 3-2-eat.I-ÍT’áadoo naaltsoos dayínółta’í.
neg book pl-3-2dpl-read.I-ÍT’áá ká chidí ba’óó’ááł lágo.
NEG car 3-3-borrow.O LÁGOT’áá ká tó tsíídkáá’ dididííkááł.
NEG water charcoal-on start-3-2-put.OC.FT’áá ’aaníí ’aníigo t’éiyá doo bikee’ saad si’ą́ą da.
truly 3-say.I-GO only NEG 3-behind word 3-sit.SPN NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- t’éiyá onlyfind in Navajo Adverb Lexicon
- T’áá ’aaníí trulyfind in Navajo Adverb Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- doo expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon
- -kéé’ behind, followingfind in Navajo Postposition Lexicon
- Si-Perfective Neuter (SPN)find in Navajo Verb Modes
- da expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon
T’áá ’ahánigóó yiizįįh
just near 2-stand.ITó háálínídi ’ahéédidiit’ash ’ałní’ní’ą́ągo.
spring-at refl-1du-meet.F noon-GO
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Proposal, affirmative
- 1st person inclusive, Let’s!
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- ’ałní’ní’ą́ągo at noonfind in Navajo Adverb Lexicon
- Command, affirmative
- 1st person inclusive, Let’s!
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- ’ałní’ní’ą́ągo noon-atfind in Navajo Adverb Lexicon
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
Tł’óo’di kǫ’ diltłi’ bikáa’gi chéch’il ła’ dináádísh’nííł.
outside-at fire 3-burn.NI 3-on-at oak some fire-again-3-1-move.PlO.I
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Neuter Imperfective (NI)find in Navajo Verb Modes
- diltłi’ burnfind in Navajo Verb Modes
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- dináádish’nííł put more of them into the firefind in Navajo Verb Modes
- tł’óo’di outsidefind in Navajo Adverb Lexicon
- -gi atfind in Navajo Postposition Lexicon