Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.

morning-past NEG 1-eat.P-NEG.GO because soon hunger 1-3-kill.P

’Ahwééh bee yishdlį́hígíí bikáá’ ’adání bikáá’ dah yish’ááh.

coffee 3-with 3-1-drink.P-NOM table 3-on up 3-1-put.SRO.U

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł lágo.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O LÁGO

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O

’Ałk’idą́ą́’ shimá b na’nishkaadgo ’aghaa’ yisdizígíí dibé yázhí yichíihgo yizénéíłt’ih.

long ago 1-mother 3-with SUP-1-herd.I-GO wool 3-spin.P-ígíí lamb 3-birth.P-GO 3-neck-around-3-tie.P

’Áłahji’ tó dilchxoshí síníł’ą́ą dooleeł.

always water popping-Í 3-2-keep.SPN will.be.F

’Áłah ’aleehgo ch’iyáán ’ádadiilnííł ’áko shį́į́ ’índa diné ndahidookah.

meeting-Comp food 3-1-Pl-make.F CONJ people 3-Pl.will-arrive.F

bik’ídédiz

3DO-1-wrap.it.around.it.P

bik’ídísdis

3DO-1-wrap.it.around.it.I

bik’ízhdidoodis

3DO-4-wrap.it.around.it.F

Chidí ’anáshdlééh, háálá doo naalnish da.

car 3-1-repair.I because NEG 3-work.I NEG

dajoodlą́ą́’

pl-3DO-4dpl-drink.it.P

dajííyą́ą́’

pl-3DO-4dpl-eat.it.P

dayoodlą́ą́’

pl-3DO-3dpl-drink.it.P

Dá’ák’ehdi nídahodoohgoł.

cornfield-at pl-3-2-hoe.F

deidiłhį́į́h

pl-3DO-3dpl-melt.it.I

deiidlą́ą́’

pl-3DO-1dpl-drink.it.P

deiilbéézh

pl-3DO-1dpl-boil.it.I

dizhdínóołkał

3DO-4-start.to.herd.them.(animals).F

Doo ’áłah diidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

doołhį́į́’

3DO-2dpl-melt.it.P

Dziłgóó ’o’ooldee’ yę́ę ná’ooldah.

mountain-to 3-go.pl.P past 3-return.pl.I

Haa'íyee' díí chidí bikééji' adeez'ahí hasht'e diilnííł.

lets.see this pickup.truck 3-1.pl-fix.F

hadajishgizh

pl-3DO-4dpl-cut.it.out.P

hazhdoołtééł

3DO-4-carry.him/her.up.out.of.something.F

Hoozdohgóó daats’í deeshááł ’éí doodaii’ Be’eldííldahsínilgóó deeshááł.

Phoenix-toward maybe 1-walk.F or Albuquerque-toward 1-walk.F

jitł’ó

3DO-4-weave.it.I

joodlą́ą́’

3DO-4-drink.it.P

jííyą́ą́’

3DO-4-eat.it.P

Nichxǫ' doo ájíléeh da.

stop NEG 3-4-make.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

nidasiilkáá’

pl-3DO-1dpl-investigate.it.P

Nihimásání ha’át’íí lá yinízin?

1dpl-grandmother what LÁ 3-3-want.NI

Níwe, doo hastóí baa níjít’į́į da!

stop NEG men 3-with 3-4-bother.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Níwe, doo tsésǫ’ góne’ ch’ééjí’nah da!

stop NEG window 3-into 4-crawl.R NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

NTUdi hooghannimází góne’ Diné bizaad baa ’iinishta’

NTU-at hogan inside Diné 3-language 3-for 1-read.I

Sha’ałchíní ayóó niłch’í naalkídi deineł’į́ ’áko ndi shí éí shináá bąą adin.

1-children very air 3-move.I 3-3.look.I however I 1-eyes 3-on doesn’t exist.

Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’go yiishjį́į́’ lá.

sun proportionate 1-swim.CI-GO 1-sun.burn.I DISC

Shimá dóó shizhé’é bił dibé dóó tł’ízí ta’nda’díígish nt’éé’.

1-mom and 1-dad 3-with sheep and goats 3-pl.shear.I past

Shiyáázh bighandi níyáá nít’ę́ę́’ t’áá ’íídą́ą́’ ’eelnish lá.

1-poss-little 3-home-at 1-go.P past just then 3-off.to.work.P DISC

Tóbąąhgóó yishtł’ééł.

river-toward 1-run.Prog

Tsxį́įłgo ni’éé’ biih ni’nééh.

hurry 2-clothes 3-into 2-crawl.I

Tsxį́įłgo łees’áán ’ádíílííł nimásání nihaa yighááh!

quickly tortilla 3-2-make.F 2.poss-mat.grandma-NOM 1.pl-to 3-come.F

Tó dasiyíyę́ę ’ałtso naaltséi .

water NEG-lake.sitting.there-has.ceased.to.exist completely 3-dried.up.P I.discovered

wohsą́

3DO-2dpl-eat.it.I

yiigish

3DO-1dpl-make.one.cut.in.it.I

yiigish

3DO-2-make.one.cut.in.it.I

yiilbéézh

3DO-1dpl-boil.it.I

yiitł’ó

3DO-1dpl-weave.it.I

Yiską́ągo shicheii nihaa deeshááł ní.

tomorrow 1-grandfather 1pl-to 1-walk.F 3-say.NI

Ła’ nídeezid yę́ędą́ą́’ ’áajigo niséyá.

one month past that-way-GO 1.go.P