Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ashkii bi’éé’ hazhó’ó ’ayíyiishchid dóó ’ólta’ góne’ yah ’ííyá.
boy 3-shirt nicely 3-3-tuck.in.P and school into into 3-go.P’Atsį́’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?
meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI’Áde’óóyą́ą́’ lágo.
self-2-eat.O don’t’Ííłta’ dóó ’iiłghaazh.
1-read.P CONJ 1-sleep.Pbik’ídazhdidoodis
pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.Fbik’ídeediz
3DO-1dpl-wrap.it.around.it.Pbíhoosh’aah
1-learn.it.IChidí na’na’í łęęzh yíyooyił.
tractor dirt 3-3-push.ProgChidí łizhinígíí doodago łigaaígíí daats’í nahideeshnih?
car black-nom or white-nom perhaps 3-2-buy.FDa’ ’ałní’ní’ą́ąjį’ tł’óo’di nishínílnish?
Q noon-until outside-at 2-work.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- da’ particle for yes/no questionsfind in Navajo Questions
- ’ałní’ní’ą́ąjį’ noon-untilsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -jį́’ up to, as far as’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- time
- -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- location
- ’Áhoodzaii’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- naashnish work’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
dajoodlą́ą́’
pl-3DO-4dpl-drink.it.Pdayoodlą́ą́’
pl-3DO-3dpl-drink.it.PDíí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed; dádi’nítįįh.
this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not 3-2-close.gate.IDíí yiską́ągo ’íídííłtah.
this tomorrow 3-2-read.FDoo ’áłah deiidleeh da.
NEG together pl-1dpl-meet.pl.I NEGDooshą’ kót’éego áníléeh da lá.
ensure like.this 2-do.I DISCdííłbish
3DO-2-boil.it.FHa’át’íí biniiyé ’ákǫ́ǫ́ díníyá?
what 3-for.purpose there 2-start.go.Phadaniilchaad
pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).Ihadazhdoołtééł
pl-3DO-4dpl-carry.him/her.up.out.of.something.Fhadeiniłchaad
pl-3DO-3dpl-card.it.(as.in.wool).Ihadoołbįįd
3DO-2dpl-fill.something.up.with.it.PHaidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo shił yá’át’éeh da.
winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dą́ą́’ past time’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -ne’ behind’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- T’ahdii ’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- naashnish work’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- ńt’éé’ relates to past timesaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasessaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
hayíígeed
3DO-3-dig.it.out.PHosh doo jiyą́ą da.
cactus NEG 3-4-eat.DI NEGJáan naalnishísh?
John 3-work.I-QNi daats’í nił bééhózin ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?
2 perhaps 2-with 3-know.CI TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CINichxǫ’ báhádzid.
stop 3-P-be.dangerousNichxǫ' doo ájít’į́į da.
stop NEG 4-act.thus.I NEGnidajiskáá’
pl-3DO-4dpl-investigate.it.Pnidaohłé
pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.INíwe, doo mósí nidziłtseed da!
stop NEG cat 3-4-kill.I NEGNíwo’jį’ nídiidááh.
move-to 2-get.up.INTUdi hooghannimází góne’ Diné bizaad baa ’iinishta’
NTU-at hogan inside Diné 3-language 3-for 1-read.INíwe, tʼáádoo łééchąąʼí nánítałʼí.
stop NEG dog 3-2-kicking.R.NEGT’ah doo naat’áanii naaltsoos ná heidiléeh da.
not.yet leader paper 2-for 3-fill.out.I NEGT’áadoo hosh biih dadoołtaałí.
neg cactus 3-in pl-2dpl-step.O-ÍT’áadoo naaltsoos dayínółta’í.
neg book pl-3-2dpl-read.I-Íitalic highlight particle_0" aria-label="zaashchíín">T’áadoo ’iishxáshí łį́į́’ tł’oh bá niníłjool.
before 1-sleep.(I)NEG horse for 2-1-give.(P)NCMTsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.
wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.PTsxį́įłgo łees’áán ’ádíílííł nimásání nihaa yighááh!
quickly tortilla 3-2-make.F 2.poss-mat.grandma-NOM 1.pl-to 3-come.FYadiizíníshą’ haa néelt’e’go nínízin?
can-Q how 3.many.N-GO 2-want.NIyidííłhį́į́’
3DO-3-melt.it.Pyishbéézh
3DO-3-boil.it.PYiską́ągo Na’nízhoozhídi, háádish ’adeeshį́į́ł ninízin?
tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- yiską́ągo tomorrowsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- háá-P.ENCLITIC wherefind in Navajo Questions
- Náásgóó’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- yíshą́ eat it’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- nisin think, want’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi