Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Abínídą́ą́’ kintahgóó dah didoohkah.
morning-past town-GÓÓ up start-3pl.go.F
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Command, affirmative
- Náásgóó
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a date’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Náásgóó’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- ’ahbínídą́ą́’ this morningsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- dah up at an elevation, off, static, holdingsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Náásgóó’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
’Ashkii bi’éé’ hazhó’ó ’ayíyiishchid dóó ’ólta’ góne’ yah ’ííyá.
boy 3-shirt nicely 3-3-tuck.in.P and school into into 3-go.P’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.
certainly girl little house-from out-3-walk.F’Ííyą́ą́’ dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.
1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P'Ólta’góó deínóhkááh.
school-toward pl-2dpl-go.pl.PROGCh’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.
watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.Rdadidiilyįh
pl-3DO-1dpl-melt.it.FDah níljííd!
up 2-jump.Idaoo’aal
pl-3DO-2dpl-chew.it.Pdeiilzhóó’
pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.Pdeiilzhóóh
pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.IDibé yázhi bimá doo boosáni da, biʼnootsaał.
sheep little 3-mother NEG 3-love.I NEG 3-starve.Odideididoołjah
pl-3DO-3dpl-start.fire.Fdidííłjéé’
3DO-1-start.fire.Pdizhdiłjeeh
3DO-4-start.fire.IDoo bił bééhózin da ya’?
neg 3-with 3-know.CI neg QDoo tó tsíídkáá’ dididííkáał da.
NEG water charcoal-on start-3-2-put.OC.F NEGDoondó’ ’awéé’ yicha da.
not.even baby 3-cry.I NEGdooshą’ --- lá
Dziłgóó ’o’ooldee’ yę́ę ná’ooldah.
mountain-to 3-go.pl.P past 3-return.pl.IGohwééh ła’ shaa níkaah.
coffee some 1-to 2-give.OC.IHa’át’íí bik’i dah sínídá?
what-Q 3-on up 2-sit.Ihadajiłgéésh
pl-3DO-4dpl-cut.it.out.Ihadanoołchaad
pl-3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).Phadazhdínóołchał
pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).Fhanołchaad
3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).Ihaołgéésh
3DO-2dpl-cut.it.out.IHaʼdiinééh biniiyé hę́ę́ł bee naagéhé bits'aʼ ʼádinígíí nidoochʼąh.
parade 3-reason pack 3-means-of 3-haul.I 3-box 3-exist.NI-ÍGÍÍ 3-decorate.FK’aa’ísh tsénaa ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh?
arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ísh enclitic for yes/no questionsfind in Navajo Questions
- -yaa under, beneath, down’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- location
- -áátis over’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- location
- ’Áhoodzaii’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- ’adisht’oh be an archer, shoot arrows’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
Kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso ńdiiłtsooz
areal-down 1-go.Prog past money 3-1-pick.FFO.Pnideeshłeeł
3DO-1-carry.a.ropelike.thing.around.Fnideiskáá’
pl-3DO-3dpl-investigate.it.Pshiilbéézh
3DO-1dpl-boil.it.PT’ah doo kintahgóó diit’aash da.
not.yet store-to 1du-go.I NEGT’áá ká ’ooshháásh lágo.
neg 1-go.to.sleep.O LÁGOT’áá ká chidí ba’óó’ááł lágo.
NEG car 3-3-borrow.O LÁGOT’iis bąąh nidaohna’.
cottonwood 3-on pl-2dpl-climb.IT’óó tá’ádeesgizii’ ’ííyą́ą́’.
just 3-reflex-wash.P-CONJ 3-eat.PT’áadoo hooyání łį́į́’ shidáagi ch’éltáál.
suddenly horse 1-front-at 3-bolt.PTó lą’ígo nidlą́ ’áko bee nitah yá’áhoot’ééh dooleeł.
water many 3-2-drink.DI so 3-with 2-among pl-3-good.NI future
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- T’ahdii ’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- ’áko so, so that, so thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- -ee by means of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -tah, -taa-, -ta- among, mixing’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Neuter Imperfective (NI)’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- dooleeł futuresaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- dooleeł futuresaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi