Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ak’éégo ’éí chizh niléí keehaidi ninahdahiigééh nt’éé’.
autumn-GO that wood over.there winter.camp-at pl-3-1-unload.P past
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- nahashheeh unloadfind in Navajo Verb Modes
- ńt’éé’ pastfind in Navajo Conjunction Lexicon
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
’Ashkii bi’éé’ hazhó’ó ’ayíyiishchid dóó ’ólta’ góne’ yah ’ííyá.
boy 3-shirt nicely 3-3-tuck.in.P and school into into 3-go.P’Ayóo deesk’aazgo beeldléí ditánígíí biih násh’nah.
very cold-GO blanket 3-thick.NI-ÍGÍÍ 3-into 1-crawl.R’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.
noon-GO spring-at refl-1du-meet.FAsdzání ní’jookąąhgo kintahdi nijighá.
woman-NOM Rep-3a-beg.I-GO town-at about-3a-walk.IAshkii tó nílinígíi yiih dzółhaał.
Boy flowing.water-ÍGÍÍ 3-in 3-3-fall.OAshkiísh t’áádoo nideezhí yíni’ yá ahóólaa da?
boy NEG 2-younger.sister 3-mind 3-for 3s-3-make.P NEGCh’íníyáá nít’ę́ę́’ t’áá hooshch’į’ łééchąą’í shich’į’ ch’élwod.
out-1-go.P past suddenly 1-to dog out-3-come.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ch’éghááh go outfind in Navajo Verb Modes
- t’áá hoosch’į’ suddenlyfind in Navajo Adverb Lexicon
- -ch’į’ to, towardfind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ch’élyeed run outfind in Navajo Verb Modes
Chidí léi’ la’ ch’ééh dah diilyeed.
car because surprise in.vain up 3-go.IDa’ k’ad daats’í ch’iyáán ’áníléehgo ná ’adazh’niiyą́ą́’?
Q now perhaps food 2-make.I-GO 2-for feast.happendaohtł’ó
pl-3DO-2dpl-weave.it.Idaołbéézh
pl-3DO-2dpl-boil.it.Idazhdíníłkaad
pl-3DO-4dpl-start.to.herd.them.(animals).IDichinísh doodaii’ dibáá’ísh dzinízin?
hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NIdidazhdiłjeeh
pl-3DO-4dpl-start.fire.Ididideeshjah
3DO-1-start.fire.Fdididoołjah
3DO-2dpl-start.fire.FDoo bił bééhózin da ya’?
neg 3-with 3-know.CI neg QDíí dibé yázhí yíłtééł.
TOP sheep little 3-2-carry.AnO.ProgGah bik’ee’ taah yí’áhígóó ’eesbąs.
rabbit foot water 3-into1-drive.Proghadajiłgéésh
pl-3DO-4dpl-cut.it.out.Ihadaołgéésh
pl-3DO-2dpl-cut.it.out.Ihadazhdééłbįįd
pl-3DO-4dpl-fill.something.up.with.it.Phadínéeshchał
3DO-1-card.it.(as.in.wool).FHalah doo bííghah jiztį́į da.
opposite.sibling NEG 3-beside 4-lay.O NEGhaoogeed
3DO-2dpl-dig.it.out.PHastiin łį́į́’ yik’i dah neezdá.
man horse 3-on up 3-sit.PK’idadeelyáá nit’éé’ t’óó daazgan, háálá doo nahałtin da.
1pl-plant.P past just 3pl-dry.SPN, because NEG 3-rain.CI NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- k’idishłé plant itfind in Navajo Verb Modes
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- Si-Perfective Neuter (SPN)find in Navajo Verb Modes
- háálá for, becausefind in Navajo Conjunction Lexicon
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasesfind in Navajo Adverb Lexicon
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
Naʼazhǫǫshgóó dooʼáazhgo nihikééʼ ʼiih deeshwoł.
casino-GÓÓ 2du-go.F-GO 2pl-behind 3-into 1-run.FNáá’íídéeshtah nisin doodago t’óó siláogóó deeshááł.
again-1-go.school.F 1-want or merely military-to 1-go.FNidahastą́ągo k’izh’dóle’ígi ’áhoot’é.
rain.P 4-plant.O.NOM areal-be.Nnidííleeł
3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.FNimá yázhí bighanaad késhdę́ę́’į́">góó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́ą dooleeł.
your aunt 3-house-to 2-run-and that-way baby 3-for 2-care.CI FUT
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a datefind in Navajo Postposition Lexicon
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- yishwoł run alongfind in Navajo Verb Modes
- -aa tofind in Navajo Postposition Lexicon
- goal
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- ’áháshyą́ carefind in Navajo Verb Modes
- dooleeł futurefind in Navajo Adverb Lexicon
Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’ááaad késhdę́ę́’į́">jí ’awéé’ baa ’áhólyą́ą dooleeł.
your aunt 3-house-to 2-run-and that-way baby 3-for 2-care.CI FUT
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- yishwoł run alongfind in Navajo Verb Modes
- -jí on the side of, in the direction of, in the manner offind in Navajo Postposition Lexicon
- goal
- -aa tofind in Navajo Postposition Lexicon
- benefactive
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- ’áháshyą́ carefind in Navajo Verb Modes
- dooleeł futurefind in Navajo Adverb Lexicon
Níwe, k’ídíítih!
stop 3-2-break.SSO.INáhíínááłgo yadiizíní niłjizh.
around-2-go.I-GO can 3-2-crush.Prognéishjį́į́h
Iterative Mode: 1-become.black.RNíwe, tʼáádoo ʼałkʼésdisí niyą́ní.
stop NEG candy 3-2-eat.DI.NEGSam Diné yitah naalnish.
Sam Navajo 3-among 3-work.IShe’abe’ sits’ą́ą́’ wóódlą́ą́’ lágo.
1-milk 1-from 3-2-drink.O LÁGOShichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.
1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.FT’áadoo hadahooł’áhí.
neg pl-3s-2dpl-make.noise.NP-Íitalic highlight particle_0" aria-label="particle">T’áadoo ’ashą́ní Dibé bikee’ dah diiyá.
before 1-eat.(I)Neg sheep follow start-out 1-walk.(I)italic highlight particle_0" aria-label="particle">T’áadoo naanishgóó dah diisháhí Shicheii kojį’ bił ni’ilwod.
before 1-work.(I)GOO start-out 1-walk.NEG grandpa here with 3-2-drive.(I)italic highlight particle_0" aria-label="particle">T’áadoo tá’dishgéshí nizaagóó dah ’adii’ą́.
before 1-sheer.(I)NEG far-GOO up 3-sun.rise(P).Tį’ ninádeiilnish.
let’s.go again-pl-1dpl-work.RTł’éédą́ą́ łééchąą’í léi’ nihił ’yaííyá’ii’ neeztį́.
last.night dog strange 1dpl-with 3-come.inside.P-and lie.down.SNP
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- tł’éédą́ą́’ last nightfind in Navajo Adverb Lexicon
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- yishááł walkfind in Navajo Verb Modes
- -ii’ and, and thereuponfind in Navajo Conjunction Lexicon
- Si-Perfective Neuter (SPN)find in Navajo Verb Modes
- sétį́ lie downfind in Navajo Verb Modes