Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
Shilééchąą’í t’áadoo 'ayání dibé yikéé’ 'eelwod.
1-dog NEG 3-eat.I-NEG sheep 3-after 3-run.PAshkii tł'óodi naashné ni. Nit'éé' bimá aní k'adee' 'aadéé' chiíłtsxóoí yilwoł.
boy outside-at 1-play.IP 3-say. past 3-mother 3-say.IP now there-from vehicle-yellow-NMZ 3-moving.fast.FBaa tįįh náádiikah.
3-for achieve 1dpl-walk.pl.IChaha’oh biyaagi ni’dííłbąs.
shade.house 3-under-at 2-drive.FChidí na’na’í łęęzh yíyooyił.
tractor dirt 3-3-push.ProgChidí nidabinóołtłáád.
car pl-3-2dpl-stop.Odaołbéézh
pl-3DO-2dpl-boil.it.Idashiilbéézh
pl-3DO-1dpl-boil.it.Pdeiilzhóóh
pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.Ideiitł’ó
pl-3DO-1dpl-weave.it.IDibé tóógóó dínóshkaad.
sheep water-toward 3-1-start.herd.ODichin nínízin ya’?
hungry 2-want.NI Qdidazhdidoołjah
pl-3DO-4dpl-start.fire.Fdidínóołkał
3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).Fdidííłhįh
3DO-2-melt.it.Fdiilyį́į́’
3DO-1dpl-melt.it.Pdizhdidoołjah
3DO-4-start.fire.Fdoohsį́į́ł
3DO-2dpl-eat.it.Fdooshą’ dó’ léi’ --- lá
Ha’at’iish náádaadi’ní?
what-Q again-pl-3-say.IHa’át’íí baa ’áłah ’aleeh jiní?
what 3-for meeting 4-say.NIhadeidínóołchał
pl-3DO-3dpl-card.it.(as.in.wool).Fhadeneeshchaad
pl-3DO-3dpl-card.it.(as.in.wool).PHaidą́ą́’ ’a’áán góne’ nishishnish ńt’éé’ --- doo shił yá’áhoot’éeh da.
winter-past mine.shaft 1-work.P past neg 1-with 3-good.N neg
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dą́ą́’ past time’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -ne’ behind’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’Áhoodzaii’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- naashnish work’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ńt’éé’ relates to past timesaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasessaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
haidééłbįįd
3DO-3-fill.something.up.with.it.Phainiłchaad
3DO-3-card.it.(as.in.wool).Ihanoołchaad
3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).Pjidiłhį́į́h
3DO-4-melt.it.IKénídánííljeehgo, sin ła’ beehódíítał.
shoe.game-GO song some 2-sing.FMexicogóó daashin déyáa ni’.
Mexico-to was.it 2-go.I NI’Na’níle’dii tó háníyáá nít’éé’ tóyę́ę ’ásdįįd lá.
dismay water 1-go.P past water-former 3-disappear.P DISCneizlá
3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.PNił bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?
2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- accompaniment
- Continuative Imperfective (CI)’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- nisin think, want’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- -ísh enclitic for yes/no questionsfind in Navajo Questions
- doodaii’ particle orfind in Navajo Questions
- daats’í particle for perhapsfind in Navajo Questions
- Continuative Imperfective (CI)’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- nisin think, want’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.
1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.ProgShe’abe’ sits’ą́ą́’ wóódlą́ą́’ lágo.
1-milk 1-from 3-2-drink.O LÁGOShich’é’é bi’éé’ bá ’áshłéehgo naat’ą́hí hááłgizh.
1-daughter 3-clothes 3-for 3-1-make-I 1-GO fabric I-cut.PShichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.
1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- t’ahdii stillsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’át’ah ’índa later, later onsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Neuter Imperfective (NI)’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- yá’át’ééh it is good’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- Náásgóó’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- nahashniih buy, sell’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi




