Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahwééh yishdlį́į́h ’áádóó naanishgóó yishááh.

coffee 3-1-drink.U and.then work-toward 3-1-go.U

’Ashkii yázhí éí bimá kingóó yił yi’ash.

boy little TOP 3-mother store-to 3-with 3-walk.du.Prog

’Íhoo’aah ’ayóo bidziil.

education very 3-strong.I

Béégashii yáázh ła’ shibee’í’diidłííd bik’i niní’ą́.

calf one 1-cattle.brand 3-on 3-1-put.NP

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.

formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad t’éiyá bee yádeilti’ nít’ę́ę́’.

formerly Navajo language only 3-with pl-3-speak.I past

dajishbéézh

pl-3DO-4dpl-boil.it.P

dajiłbéézh

pl-3DO-4dpl-boil.it.I

daołhį́į́h

pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).I

Dá’ák’ehdi nídahodoohgoł.

cornfield-at pl-3-2-hoe.F

deididínóołkał

pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).F

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

Dichinísh doodaii’ dibáá’ísh dzinízin?

hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NI

diidį́į́ł

3DO-1dpl-eat.it.F

dizhdínóołkał

3DO-4-start.to.herd.them.(animals).F

Díí yihahígíí biyi’, háísh tówónaanígóó ch’aa deeyá?

this year.IGII within who overseas.GOO travel 3-going.F-Q

Doo ’áłah diidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

Doo kingóó diit’ash da.

NEG town-to 1dpl-go.du.Prog NEG

dołhį́į́h

3DO-2dpl-melt.it.I

Díí tł’óół yílééł.

this rope 3-2-carry.SFO.Prog

Haashíyee' díí azee'dich'ii' bíniitááh hait'éego dich'íí'.

try.and.find.out this chile-burnsr 3-2-try.IP how-GO spicy

hadazhneeshchaad

pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).P

hadeishgizh

pl-3DO-3dpl-cut.it.out.P

hadeiłgéésh

pl-3DO-3dpl-cut.it.out.I

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with area-good.N neg

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’át’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg

Háadi lá lį́į́’ naakai?

where-at Q horse 3-walk.pl.I

jididoołhįh

3DO-4-melt.it.F

K’idadeelyáá nit’éé’ t’óó daazgan, háálá doo nahałtin da.

1pl-plant.P past just 3pl-dry.SPN, because NEG 3-rain.CI NEG

Kénídánííljeehgo, sin ła’ beehódíítał.

shoe.game-GO song some 2-sing.F

Mósí ch’óółt’e’ lágo.

cat out-3-2-carry.O LÁGO

na’ashkǫ́ǫ́’

1-swim.I

Na’azhǫǫshgi díkwíí shį́į́ shaa woobįįh?

hoop.and.pole.game-at how.much 1-to pass-win.I

Naaltsoos yiníshta’go shíni’ shaa ’áyiilaa.

book 3-1-read.I-GO 1-mind 1-for 3-3-make.P

neiilyé

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Ni’éé’ náníłkad.

2-clothes 3-2-sew.I

nijiskáá’

3DO-4-investigate.it.P

Nisneez sélį́į’go shicheii nahałáhági ’át’éego nahashłáa doo nisin.

1-tall.NI 1-become.P-GO 1-grandfather 3-perform.ceremony.CI-similar.to 1-perform.ceremony.CI future 3-want.NI

Níwo’jį’ nídiidááh.

move-to 2-get.up.I

Níwe, tʼáádoo łééchąąʼí nánítałʼí.

stop NEG dog 3-2-kicking.R.NEG

Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.

1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.Prog

Shí ’éí t’áá naanishdóó kingóó déyá.

I TOP just work-from town-to 1-go.I

T’áadoo hosh niyą́ní.

T’ÁADOO cactus 3-2-eat.I-Í
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

T’áá ká ’adinoólgháásh.

neg 2-oversleep.O

italic highlight particle_0" aria-label="zaashchíín">T’áadoo yéego ’aho’niiłtįįhí chizh lą’ígo yah ’ahideeshjih.before very start-rain.(F)NEG wood many-GO up

before very rain-hard-(F)NEG wood many.GO up ser-1-bring.in(F)

T’áá binaa naasháa dooleeł

just 3-nearby 1-walk.I FUTURE

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

Ła’ nídeezid yę́ędą́ą́’ ’áajigo niséyá.

one month past that-way-GO 1.go.P

“Níléí dził binaagóó ’ahééh hi’díníilchééł”, ní jiní ma’ii.

yonder.there mountain 3-around-GÓÓ around 2-du-run.F 3-say.P 4-say.P coyote