Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

ʼÁłah ʼaleehdi ʼamá bééhániih daats'í bá dazhniiyą́ą́? ʼÁko daatsʼí nímasii łaʼ ʼakǫ́ǫ́ dííkááł.

meeting-at mother 3-remember perhaps 3-for 4-pl-eat.F potatoes perhaps some there 3-2-take.F

’Áłchíní hazhóʼí bik’i yíldził.

children careful 3-for 2-support.Prog

’Ííyą́ą́dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.

1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P

Bibee’eldǫǫh haiyííłhan’ii’ ’bįįh yił ’adeesdǫǫh.

gun 3-jerk.out.P-and deer 3-shot.P

bik’ízhdeezdiz

3DO-4-wrap.it.around.it.P

Ch’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.

watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.R

Chidí łizhinígíí doodago łigaaígíí daats’í nahideeshnih?

car black-nom or white-nom perhaps 3-2-buy.F

Da’ k’ad daats’í ch’iyáán ’áníléehgo n ’adazh’niiyą́ą́’?

Q now perhaps food 2-make.I-GO 2-for feast.happen

Da’adánídi ’áts’ą́ą́’ deeshghał.

restaurant-at ribs 3-1-eat.F

dadiilyį́į́h

pl-3DO-1dpl-melt.it.I

dadoołhį́į́’

pl-3DO-2dpl-melt.it.P

daohshóóh

pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.I

deiilbéézh

pl-3DO-1dpl-boil.it.I

Dichinísh doodaii’ dibáá’ísh dzinízin?

hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NI

dididoołjah

3DO-2dpl-start.fire.F

diididoołjah

3DO-3-start.fire.F

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGO

Díí yihahígíí biyi’, háísh tówónaanígóó ch’aa deeyá?

this year.IGII within who overseas.GOO travel 3-going.F-Q

Doo hanii kintahgóó díníyáa da nisin.

NEG contrary town-toward 2-start.go.P NEG 1-think.CI

Gah bikéé’ yishwoł.

rabbit 3-following 1-run.Prog

hadééłbįįd

3DO-1-fill.something.up.with.it.P

haiilgéésh

3DO-1dpl-cut.it.out.I

haniłgéésh

3DO-2-cut.it.out.I

Háidíígíísh neidiyoołnih nínízin?

which.one-ÍGÍÍ-Q 3-3-buy.F 2-think.NI

Hodíina’go bááh dootł’izhí deeshį́į́ł dóó ’ahwéé b ła’ deeshdlį́į́ł.

after.a.while-GO bread blue 3-1-eat.F and coffee 3-with some 3-1-drink.F

Joe dóó Louise dóó Kii dahataał.

Joe and Louise and Kii pl-3-sing.CI

Kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso ńdiiłtsooz

areal-down 1-go.Prog past money 3-1-pick.FFO.P

Na’ná’á biyaa góne’ dóó báhátis ’adiłt’oh.

bridge 3-under below and 3-across 3-3-shoot.P

nideidooleeł

pl-3DO-3dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

nideiskáá’

pl-3DO-3dpl-investigate.it.P

nijizlá

3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.P

nizhdooleeł

3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.F

Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’.

sun proportionate 1-swim.CI

Shidá'í, nilį́į́’ sha’níłteeh.

1-maternal.uncle 2-horse 1-to-3-2-lend.AnO.I
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Shilééchąą’í bikéé’ yishááł.

my.dog 3-following 1-go.Prog

Shiyáázh bighandi níyáá nít’ę́ę́’ t’áá ’íídą́ą́’ ’eelnish lá.

1-poss-little 3-home-at 1-go.P past just then 3-off.to.work.P DISC

Shí ’éí t’áá naanishdóó kingóó déyá.

I TOP just work-from town-to 1-go.I

T’ah doo la’ tł’oh ła’ baa náánágeeh da.

not.yet DISC hay some 3-for 3-haul.I NEG

T’áadoo yaa nidanoht’áhí.

NEG down pl-3-2dpl-put.SRO.I-Í

T’áá shǫǫ da la’ da’adą́ądi diné bich’iiyą’ hólǫ́ǫ́ .

at.least such.as some restaurant-at Navajo 3-food 3-exist.NI DISC

Yadiizíníshą’ haa néelt’e’go nínízin?

can-Q how 3.many.N-GO 2-want.NI

yideeshjį́į́ł

Future Mode: 1-become.black.F

yiilbéézh

3DO-1dpl-boil.it.I

yiilzhóó’

3DO-1dpl-brush/comb.it.P

yiishjį́į́’

Perfective Mode: 1-become.black.P

yiitł’ó

3DO-1dpl-weave.it.I

yishbéézh

3DO-1-boil.it.I

Łį́į́’ bik’i na’ashnííł.

horse 3-on 3-1-unsaddle.I

“Níléi dził binaagóó ’áheehidi’níílchééł”, ní jiní ma’ii.

yonder.there mountain 3-around-GÓÓ around-2-du-run.F 3-say.P 4-say.P coyote

“Sh naa’aash ’ałgháádidiit’ash”, ní ma’ii jiní.

1-with cousin 1du-race.F 3-say.P coyote 4-say.P